BƯỚC VAO SƠ THIỀN Tùy chọn

[hien]

* Bài viết này dựa trên kinh nghiệm cá nhân, chỉ có giá trị tham khảo, xin cảm ơn

"Sau khi đoạn trừ năm triền cái này, những triền cái làm ô nhiễm tâm tư, làm yếu ớt trí tuệ, vị ấy ly dục, ly ác pháp, chứng và trú Thiền thứ nhất, một trạng thái hỷ lạc do ly dục sanh, với tầm với tứ.’’(Trung Bộ Kinh)

Để vào được sơ thiền phải nhận diện được pháp đối nghịch tức là cái này có mặt thì cái kia không có mặt và ngược lại. Đức Phật đã nhận diện được pháp đối nghịch và dạy lại chúng ta đó là dục và bất thiện pháp. Vì sơ thiền là trạng thái do duyên sinh không có khả năng chấm dứt dục hay bất thiên pháp nên Đức Phật dung từ LY tức là tạm thời không dục và bất thiện pháp. Như vậy LY DỤC là gì ? LÝ BẤT THIỆN PHÁP là gì trong pháp hành thiền định ?

LY DỤC thuộc về THÂN. Khi hành thiền định thì thân dục giới này tạm thời không có mặt hay không đòi hỏi sự ăn, uống, ngủ, nghỉ, tiểu tiện, đại tiện, nói chuyện, ca hát, cãi cọ,.…

LY BẤT THIỆN PHÁP thuộc về TÂM. Ở đây có 2 chi phần. Đó là giới trong sạch (đối với cư sĩ là ngũ giới) và năm triền cái là các tâm Tham, Sân, Si bị đè xuống không cho nổi lên ví như quả bóng được đè xuống dưới nước. Tâm Si được chia ra 3 chi phần đó Trạo Cử-Hối Quá (vội vàng), Hôn Trầm –Thùy Miên (lưu đừ, gà gật), Nghi Ngờ (không biết rõ mình có hành thiền được hay không). Tâm Si nói chung là tâm không nhận diện được đối tượng nên gọi là si, mê mờ với 3 chi phần như trên.

TẦM là sự hướng Tâm hay đeo bám của Tâm lên đối tượng.

TỨ là sự chà sát hay khảo sát của Tâm trên đối tượng.

Tầm có thể được so sánh với việc bay đến đóa hoa của con ong, Tứ như khi nó bay vo ve quanh đóa hoa ấy.

Trong thiền định với đề mục là hơi thở thì sự dõi theo, bám theo hơi thở gọi là Tầm. Sự khảo sát hơi thở vào ra, dài ngắn, nóng lạnh gọi là Tứ. Thật ra Tầm và Tứ luôn có mặt trong đời sống hàng ngày. Ví dụ bạn tìm kiếm một cuốn sách trên giá sách, đó chính là Tầm, hướng tâm đi tìm kiếm đối tượng. Khi nhìn thấy bóng dáng cuốn sách trên giá, Tầm giúp Tâm bám chặt lấy đối tượng và lúc này Tứ xuất hiện khi bạn cầm quyền sách lên xem (chà xát đối tượng).

Vì có mặt trong đời sống của Tâm, do tâm có tâm bất thiện và có tâm thiện nên Tầm và Tứ cũng có Tầm Bất Thiện và Tứ Bất Thiện. Khi tâm bất thiện nổi lên, Tầm dẫn tâm đi tìm kiếm đối tượng để thỏa mãn sự bất thiện, Tứ đi sau Tầm để chà sát hay cọ sát vào sự bất thiện đó.

Như vậy, trong thiền định đề mục hơi thở, Tầm và Tứ được gọi là Thiện Tầm, Thiện Tứ vì nó hướng Tâm đi tìm các pháp cao thượng. Tầm và Tứ lúc này có mặt để thực hiện diệt trừ các pháp đối nghịch như sau:

TẦM diệt HÔN TRẦM-THỤY MIÊN
TỨ diệt TRẠO CỬ-HỐI QUÁ
HỶ diệt SÂN
LẠC diệt THAM
NHẤT TÂM diệt NGHI NGỜ

[hien]

3 CHÌA KHÓA QUAN TRỌNG:

* Chìa khóa thứ nhất:Nhận diện căn tánh của hành giả:

Ví như luyện quặng sắt việc biết thành phần các bon © của quặng sắt giúp việc biết quặng này để luyện ra sắt hay ra gang. Cũng vậy, hành thiền là một tiến trình của thân và tâm đi từ dục giới sang sắc giới như việc luyện quặng sắt, hành giả phải biết Căn Tánh của mình.

Trong chú giải có nói về 6 loại căn tính với 3 loại bất thiện và 3 loại thiện . Ba loại bất thiện tánh là: Tham tánh, Sân tánh, Si tánh. Ba loại thiện tánh là: Tín tánh, Giác tánh và Tầm tánh. Các loại căn tánh này thường đi đôi với nhau trong một hành giả thành một cặp:

Tham tánh thì thường đi với Giác tánh.
Sân tánh thì thường đi vời Tầm tánh.
Si tánh thì thường đi với Tín tánh.


Như vậy rút gọn lại thì ta chỉ cần quan tâm đến 3 tánh bất thiện là: Tham tánh, Sân tánh và Si tánh. Vì nếu căn tánh của ta là Tham tánh thì sẽ có thiện căn đi kèm là Giác Tánh.
Để biết ai là người có căn tánh Tham, Sân hay Si nổi trội, ta có thể tự làm bài Test (kiểm tra) như sau: Nếu bạn đi vào khu rừng trong đêm tối. Đang đi bỗng nhiên ở ven đường phía trước có cái bóng mờ mờ, đen đen, chập chờn, mờ ảo. Sẽ có ba trường hợp xảy ra:

a/ Bạn hét lên rồi bỏ chạy ---> bạn thuộc căn tánh Tham đi kèm Giác tánh
b/ Bạn chấn tĩnh rồi tiến thẳng về phía bóng đen để xem bóng đen đó là gì--->bạn thuộc căn tánh Sân đi kèm Tầm tánh.
c/ Bạn chấn tĩnh, tiếp tục đi ngang qua bóng đen, vừa đi bạn vừa thầm khấn nguyện: Cha ơi ! Mẹ ơi ! Cứu con với ! ---> bạn thuộc can tánh Si đi kèm Tín tánh.

Một ví dụ nữa rất thực tế là những người hay cãi lộn trên diễn đàn thuộc về Sân tánh đi kèm Tầm tánh. Tầm tánh làm tâm sở cho những người rất chịu khó tìm tòi, nghiên cứu pháp học pháp hành. Do thuộc tính này làm tăng tính sở hữu cho sự học đó, vô tình trở thành một chướng ngại (sở tri chướng) vì nếu có điều gì ngược lại hay không đúng với sự học, sự biết của họ thì họ sẽ rất bực bội và khó chịu, lúc này tánh Sân được nổi trội. Cá nhân tôi , tôi cũng thuộc Sân tánh đi kèm với Tầm tánh. Ngày trước tôi cũng rất hay khẩu chiến dựa trên kiến thức mình thu thập được. Khi biết rõ căn tánh của mình rồi sẽ biết cách lựa nó, quán xét nó như một nguyên liệu bắt buộc ở đầu vào trên quy trình quán xét Thân và Tâm trong hành thiền.

Tham , Sân, Si là đặc tính cơ bản của chúng sinh. Chúng ta hiện hữu và có mặt trong luân hồi do ba đặc tính này. Như vậy chúng ta phải nhận diện ở mỗi người mỗi nghiệp căn tánh nào là nổi trội nhất để có pháp sử dụng thích ứng trong tiến trình Thân và Tâm.

Trong chú giải đưa ra 3 giải pháp tương ứng với 3 căn tánh của mỗi hành giả như sau:

Tham tánh (Rāgacarito): đề mục thích hợp là 10 đề mục tử thi và thân hành niệm.
Sân tánh (Dosacarito): đề mục thích hợp là Từ, Bi, Hỷ, Xã, Xanh, Vàng, Ðỏ, Trắng.
Si tánh (Mohacarito): đề mục Phật, Pháp, Tăng, Giới, Thí, Thiện thích hợp với người nặng về tánh đức tin.

Đề mục hơi thở được Đức Phật đưa ra là đề mục trung đạo thích hợp cho cả ba căn tánh nêu trên nhưng đến đây các bạn có thể đoán ra được tại sao phần lớn mọi người khó khăn trong việc hành thiền hay thiền hơi thở và sự khó khăn này ''không chỉ của riêng'' ai rồi. Lúc này là chiếc chìa khóa đầu tiên xuất hiện: Đó là chúng ta phải xác định căn tánh của mình nổi trội là Tham hay là Sân hay là Si trong 3 căn tánh Tham, Sân, Si. Sau đó chúng ta tiến hành bước chuẩn bị hành thiền bằng việc dự bị tu tập các pháp đối trị nêu trên như chú giải đã nói. Bản chất các pháp đối trị đó cũng là hành thiền, nhưng chúng ta không đi sâu vào các pháp đó như đi sâu vào hơi thở mà chúng ta đã lựa chọn. Chúng ta dự bị tu tập trước để các căn tánh Tham, Sân, Si quân bình trong ta. Sau đó ta đi sâu vào thiền hơi thở một cách nhẹ nhàng êm ái như những trạng thái của của Tâm thiền Sắc giới mát mẻ, định tĩnh, sáng suốt đang chờ đón chúng ta.