BƯỚC VAO SƠ THIỀN Tùy chọn

[hien]

* Bài viết này dựa trên kinh nghiệm cá nhân, chỉ có giá trị tham khảo, xin cảm ơn

"Sau khi đoạn trừ năm triền cái này, những triền cái làm ô nhiễm tâm tư, làm yếu ớt trí tuệ, vị ấy ly dục, ly ác pháp, chứng và trú Thiền thứ nhất, một trạng thái hỷ lạc do ly dục sanh, với tầm với tứ.’’(Trung Bộ Kinh)

Để vào được sơ thiền phải nhận diện được pháp đối nghịch tức là cái này có mặt thì cái kia không có mặt và ngược lại. Đức Phật đã nhận diện được pháp đối nghịch và dạy lại chúng ta đó là dục và bất thiện pháp. Vì sơ thiền là trạng thái do duyên sinh không có khả năng chấm dứt dục hay bất thiên pháp nên Đức Phật dung từ LY tức là tạm thời không dục và bất thiện pháp. Như vậy LY DỤC là gì ? LÝ BẤT THIỆN PHÁP là gì trong pháp hành thiền định ?

LY DỤC thuộc về THÂN. Khi hành thiền định thì thân dục giới này tạm thời không có mặt hay không đòi hỏi sự ăn, uống, ngủ, nghỉ, tiểu tiện, đại tiện, nói chuyện, ca hát, cãi cọ,.…

LY BẤT THIỆN PHÁP thuộc về TÂM. Ở đây có 2 chi phần. Đó là giới trong sạch (đối với cư sĩ là ngũ giới) và năm triền cái là các tâm Tham, Sân, Si bị đè xuống không cho nổi lên ví như quả bóng được đè xuống dưới nước. Tâm Si được chia ra 3 chi phần đó Trạo Cử-Hối Quá (vội vàng), Hôn Trầm –Thùy Miên (lưu đừ, gà gật), Nghi Ngờ (không biết rõ mình có hành thiền được hay không). Tâm Si nói chung là tâm không nhận diện được đối tượng nên gọi là si, mê mờ với 3 chi phần như trên.

TẦM là sự hướng Tâm hay đeo bám của Tâm lên đối tượng.

TỨ là sự chà sát hay khảo sát của Tâm trên đối tượng.

Tầm có thể được so sánh với việc bay đến đóa hoa của con ong, Tứ như khi nó bay vo ve quanh đóa hoa ấy.

Trong thiền định với đề mục là hơi thở thì sự dõi theo, bám theo hơi thở gọi là Tầm. Sự khảo sát hơi thở vào ra, dài ngắn, nóng lạnh gọi là Tứ. Thật ra Tầm và Tứ luôn có mặt trong đời sống hàng ngày. Ví dụ bạn tìm kiếm một cuốn sách trên giá sách, đó chính là Tầm, hướng tâm đi tìm kiếm đối tượng. Khi nhìn thấy bóng dáng cuốn sách trên giá, Tầm giúp Tâm bám chặt lấy đối tượng và lúc này Tứ xuất hiện khi bạn cầm quyền sách lên xem (chà xát đối tượng).

Vì có mặt trong đời sống của Tâm, do tâm có tâm bất thiện và có tâm thiện nên Tầm và Tứ cũng có Tầm Bất Thiện và Tứ Bất Thiện. Khi tâm bất thiện nổi lên, Tầm dẫn tâm đi tìm kiếm đối tượng để thỏa mãn sự bất thiện, Tứ đi sau Tầm để chà sát hay cọ sát vào sự bất thiện đó.

Như vậy, trong thiền định đề mục hơi thở, Tầm và Tứ được gọi là Thiện Tầm, Thiện Tứ vì nó hướng Tâm đi tìm các pháp cao thượng. Tầm và Tứ lúc này có mặt để thực hiện diệt trừ các pháp đối nghịch như sau:

TẦM diệt HÔN TRẦM-THỤY MIÊN
TỨ diệt TRẠO CỬ-HỐI QUÁ
HỶ diệt SÂN
LẠC diệt THAM
NHẤT TÂM diệt NGHI NGỜ

[hien]

Chìa khóa thứ 3: Động cơ hành thiền

Mỗi người đến với thiền bằng những duyên và nghiệp khác nhau. Chỉ khi nào bạn coi thiền là một phần của đời sống của bạn thì tôi chắc chắc bạn sẽ đắc định ít nhất là Sơ thiền. Tùy thuộc vào động cơ hành thiền nào mà bạn sẽ có thái độ hành thiền tương ứng. Khi có thái độ hành thiền tích cực thì bạn đã có sự Tinh Tấn là chi phần đầu tiên của phần Định (Tinh Tấn – Niệm – Định) trong Bát Chánh Đạo. Một người có thái độ tích cực hành thiền thì người đó sẽ có sự Tinh Tấn, sự Tinh Tấn đưa đến Niệm, Niệm đưa đến Định. Niệm trong tiếng Pali là Sati là sự GHI NHẬN chứ không phải là tụng niệm hay nhắc thầm. Niệm hơi thở là sự ghi nhận hơi thở. Ghi nhận theo chu trình: hơi thở vào, hơi thở ra, theo trạng thái: hơi thở dài, hơi thở ngắn.
Động cơ hành thiền cũng quyết định việc hành thiền của ta là Tà Định hay là Chánh Định. Nếu việc hành thiền của ta ở đoạn đầu, đoạn giữa, đoạn cuối vì mục tiêu thoát Khổ thì đó là Chánh Định, ngoài ra là Tà Định. Vì mục tiêu thoát Khổ nên việc chứng đắc Định sẽ trở thành nền tảng đi tiếp đến Chánh Kiến và Chánh Tư Duy (thiền Tuệ)

Động cơ nghiêm túc và lâu dài giúp cho ta có sự hiểu biết về lý thuyết lẫn thực hành một cách đầy đủ và toàn vẹn hơn. Ta có thể ghi chép nhật ký thiền, thời gian biểu cho thiền, tạo ra không gian cho thiền giản dị nhưng sạch sẽ, thanh tịnh để làm tăng sự dễ chịu cho tâm khi hành thiền.
Động cơ hành thiền còn quyết định ta sẽ chọn ai làm đạo hữu, giáo trình thiền nào, và thầy dạy thiền là ai. Có câu nói: ‘’Khi người học trò sẵn sàng thì người thầy xuất hiện.’’ (When the student is ready, the master will appear) . Người thầy ở đây được hiểu là các điều kiện trợ duyên cho việc hành thiền xuất hiện như: trú xứ, bạn đạo, giáo trình, thầy dạy, thời tiết, thức ăn,… tương ứng với việc hành thiền.
Động cơ hành thiền là một năng lượng lớn giống như bạn chuẩn bị cho một chuyến đi dài ngày. Bạn chuẩn bị phương tiện, xăng xe, tiền bạc, thời gian, công sức, hành trình và đích đến. Sự chuẩn bị như vậy giúp cho bạn vượt qua mọi khó khăn trên con đường hành trình tâm linh, con đường hành trình để chiến thắng chính mình, con đường rất nhiều người cùng đi nhưng chẳng có ai cả.

* Như vậy , với 3 chìa khóa dự bị hay chuẩn bị trước khi hành thiền là:

1. Căn tánh hành giả
2. Thuận tự nhiên
3. Động cơ hành thiền

Ba chìa khóa này sẽ giúp hành giả rất lớn trong việc thành tựu trong hành thiền. Cá nhân tôi thấy việc này chiếm đến 50% của sự thành tựu. Có câu nói: "Đi xa được ngàn dặm, khởi đầu một bước chân". Sự khởi đầu tốt đẹp sẽ cho tâm chúng ta sự hứng khởi như nguồn năng lượng mới mỗi khi ta bước vào hành thiền hàng ngày.