Canh tác tự nhiên, Masanobu Fukuoka là ai? Tùy chọn

[Diệu Minh]

http://beforeitsnews.com/vietnamese/2014/0...c-2-274124.html

Canh tác tự nhiên: hạt giống thiện lành giữa sa mạc
Nông nghiệp “vô vi vô tác”

Cách đây 40 năm, quyển sách “The One-Straw Revolution” (tạm dịch “Cuộc cách mạng rơm”) của nhà nông học Nhật Bản Masanobu Fukuoka (1913-2008) đã trình bày một triết lý nông nghiệp có vẻ ngược dòng với hiện đại nhưng vô cùng hấp dẫn. Đó là khái niệm “canh tác tự nhiên” - Natural farming – hay “phương pháp Fukuoka”, phản ánh niềm tin sâu sắc về sự nguyên vẹn và cân bằng của thế giới tự nhiên.
Người Nhật gọi canh tác tự nhiên (CTTN) là nền nông nghiệp “vô vi vô tác”, còn phương Tây dùng từ“do-nothing farming” – tức nông nghiệp… không làm gì cả. CTTN không cần cày xới, không bón phân, không tưới nước, không nhổ cỏ, không thuốc trừ sâu rầy. Quan trọng nhất, không lãng phí công sức. Chỉ một điều người nông dân phải làm đó là: gieo hạt giống.
Người ta thường nhầm lẫn CTTN với trào lưu nông nghiệp hữu cơ rất phổ biến hiện nay. Tuy nông nghiệp hữu cơ cũng không sử dụng hóa chất, nhưng khác với CTTN, người nông dân vẫn canh tác, nhổ cỏ và tưới nước như bình thường.Những nông trường “thiền”

Quá cầu toàn! Đó là nhận xét của Masanobu Fukuoka về sai lầm của nông nghiệp hiện đại. Chúng ta nhổ hết cỏ, diệt sạch sâu rầy, cày xới đất và lạm dụng hóa chất thay vì chấp nhận và nương theo những điều tự nhiên mong muốn. CTTN không dùng bất cứ kỹ thuật đặc biệt nào và loại bỏ mọi nỗ lực


Manasobu Fukuoka

lãng phí trong nông nghiệp. Cây cỏ không cần chăm bẵm cầu kỳ. Chúng chỉ cần chút xíu hỗ trợ vào những thời điểm còn non nớt và sẽ tự phát triển hoàn hảo khi đã cứng cáp hơn. Nếu có ai nghi ngờ phương pháp Fukuoka, xin mời đến thăm nông trường dạy CTTN AKAME tại quận Nara (Nhật Bản). Hoàn toàn miễn phí cho mọi người, AKAME đã trở thành nơi thực hành và phổ biến phương thức canh tác này vô cùng hiệu quả hơn 30 năm qua. Kawaguchi Yoshikazu, người sáng lập nông trường – một trong những học viên đầu tiên của Fukuoka – đã kế thừa, phát triển CTTN trên nền tảng y học cổ truyền và nhân rộng giá trị ứng dụng trong thực tế.


Kawaguchi và các học viên tại nông trường AKAME

CTTN mang lại sự hoan hỉ cả về tinh thần lẫn thể chất
Người ta gọi những nông trường canh tác theo phương thức tự nhiên này là những nông trường “thiền”. Nơi đó hoa màu, cỏ cây hồn nhiên phát triển giữa mênh mông trời đất, con người chỉ can thiệp khi thật sự cần thiết. Không chỉ nông dân mới muốn tìm hiểu về CTTN. Nhiều học viên tại AKAME đến từ thành phố lớn, xuất thân từ vô số ngành nghề khác nhau. Hòa mình vào thiên nhiên mang đến cho họ sự hoan hỉ cả về tinh thần lẫn thể chất.

Một cô gái từng là giáo viên đã chuyển đến sống và làm việc tại nông trường gần 8 năm chia sẻ: “Được sống và làm việc trong bầu không khí trong lành này, mỗi ngày tôi đều tràn trề hứng khởi và trái tim tôi nhảy múa vì vui mừng”.

Phó thác mọi sự cho thiên nhiên

“Phó thác mọi sự cho thiên nhiên” là triết lý cốt lõi của CTTN mà mọi học viên tại AKAME đều thuộc nằm lòng. Nghe có vẻ giản đơn nhưng đó là thành quả đúc kết từ nhiều năm quan sát, nghiên cứu của Fukuoka. Nông dân chỉ làm những gì thật cần thiết theo quy luật tự nhiên. Fukuoka khẳng định: “Sao phải băn khoăn, chính tự do sẽ làm thiên nhiên nảy nở”.

Nguyên tắc thứ nhất của CTTN: không xới đất, đất càng màu mỡ: những cánh đồng ở nông trường AKAME luôn xanh mướt chính nhờ… 30 năm không cày xới. Mỗi mùa gặt đi qua, mảnh đất càng dầy thêm dinh dưỡng và độ ẩm vì được bồi đắp hàng lớp lớp xác thực vật và động vật vi sinh. Đó là lý do trồng trọt theo CTTN hầu như không cần bón phân hay tưới nước, trừ trường hợp nắng nóng kéo dài. Kawaguchi khẳng định, chính việc canh tác đất thường xuyên mới phá hủy chu trình hoàn hảo này, làm môi trường đất mất cân bằng và thúc đẩy cỏ dại phát triển. Vì vậy nguyên tắc đầu tiên của CTTN là: không cày xới đất.



Đất sau thu hoạch, theo phương pháp thông thường (trên) và theo phương pháp CTTN (dưới)
Nguyên tắc thứ hai của CTTN: không dùng thuốc diệt côn trùng. Không có côn trùng “có hại”. Người ta thường chia côn trùng thành hai loại, có ích và hại cho cây trồng. Nhưng theo triết lý CTTN, không tồn tại loài côn trùng nào có hại. Mỗi mảnh vườn tại nông trường AKAME là một hệ sinh thái phong phú đủ mọi loài sinh vật cùng nhau phát triển. Chính chúng tạo thêm chất dinh dưỡng cho đất đai và cây trồng.

Thay vì phun thuốc trừ sâu, hiệu quả ngắn hạn nhưng nguy hiểm lâu dài. Fukuoka bọc những hạt giống mới gieo trong đất sét ẩm để bảo vệ chúng khỏi côn trùng và chim. Khi lớn lên, những cây quá yếu ớt sẽ bị côn trùng tiêu diệt, chỉ cá thể nào mạnh mẽ mới tồn tại và sinh sôi. Kết quả thu được là 100% nông sản chất lượng cao chọn lọc theo cách hoàn toàn tự nhiên.


Bọc hạt giống trong đất sét

Hạt giống nẩy mầm
Nguyên tắc thứ ba của CTTN: không diệt cỏ. Cỏ dại vốn là khắc tinh của nhà nông. Nhưng Fukuoka quan sát thấy khi ngừng cày xới thì cỏ cũng bớt sinh sôi. Cày xới khuấy động tầng đất sâu vốn có nhiều hạt cỏ dại và làm chúng nảy mầm. Do đó nhổ cỏ hay xới đất tuyệt nhiên không phải giải pháp tốt mà chỉ khiến đất khô cứng, cằn cỗi hơn. Thuốc diệt cỏ càng không! Hóa chất phá vỡ sự cân bằng và làm nhiễm độc đất, nước.

Thay vì diệt cỏ, Fukuoka trái lại: sử dụng cỏ. Ông phủ rơm lên cánh đồng để hạn chế cỏ mọc ở những vùng có lúa. Lúa và cỏ sẽ nương tựa, sinh sôi một cách hài hòa cạnh nhau. Cỏ ngăn chặn xói mòn đất, giữ độ ẩm và các vi sinh vật. Ai nói cỏ có hại cho cây?


Phủ rơm lên mặt đất hạn chế cỏ mọc

Cỏ ba lá
Ông còn khám phá một loài cỏ tuyệt diệu có thể cải thiện đất trồng và ngăn ngừa các loài cây dại. Đó chính là cỏ ba lá (landine clover). Cỏ ba lá sinh trưởng rất khỏe, chỉ cần gieo hạt 6-8 năm một lần.

Cây cỏ là nguồn dinh dưỡng tự nhiên. Trong môi trường tự nhiên, sự phát triển và phân hủy một cách trật tự của thực vật và động vật giúp nuôi dưỡng đất mà không cần đến con người. Dùng phân hóa học tuy giúp cây trồng tăng trưởng mạnh, thực chất không thêm được dinh dưỡng gì cho đất.
Nguyên tắc cuối cùng: không dùng phân hóa học, thay vào đó hãy dùng cỏ, rơm rạ và các loài cây dại như một nguồn dinh dưỡng tự nhiên cho đất. Đó chính là ý nghĩa của sự sống có tương quan.
Cần sự nhẫn nại
Lẽ tất yếu, không thể một sớm một chiều mà hái quả ngọt với CTTN. Thời gian đầu áp dụng CTTN năng suất cây trồng giảm nhẹ. Nhưng sau khoảng vài năm không cày xới, những mảnh đất áp dụng CTTN như nông trường AKAME nay đã màu mỡ đến mức người nông dân chỉ cần gieo hạt mà không phải chăm bón gì thêm.
Phương pháp CTTN cho sản lượng bằng hoặc ít hơn khoảng 20% phương pháp thông thường nhưng sản phẩm thì tươi ngon hơn hẳn. Chất lượng nông sản CTTN đủ sức sánh ngang với các nông trường sử dụng kỹ thuật canh tác hiện đại nhất.
Tuy “vô vi vô tác” không cần nhiều lao động, phương pháp này đòi hỏi người nông dân phải hiểu rõ và thành thục tương quan giữa động thực vật, con người với môi trường. Đó là rào cản lớn nhất với những ai chỉ quan tâm đến lợi nhuận tức thời mà thiếu lòng kiên nhẫn.

Gieo hạt giống thiện lành trên sa mạc thế gian
Không máy móc, không phân bón, ít tốn nước, cải thiện đất, bảo vệ môi trường, lại cung cấp rau quả sạch, tươi, ngon; lẽ ra mô hình CTTN phải là điểm son giữa nền nông nghiệp thế kỷ 21 đang héo mòn vì hóa chất.
Tuy nhiên thời gian canh tác mỗi mùa vụ kéo dài, phải mất vài năm để năng suất cây trồng thật sự ổn định. Chưa kể khi nông sản CTTN được giá gấp đôi thì lợi nhuận cũng không thể sánh bằng món hời mà việc dùng hóa chất mang lại. Do đó, bất chấp những nỗ lực cải tiến phương pháp và nhân rộng mô hình nông trường AKAME trên 10 địa điểm, ngay chính những người nông dân Nhật Bản cũng chẳng mặn mà với CTTN.
Fukuoka từng cảm thán: “Con người khôn ngoan nhờ trí tuệ, nhưng chính trí tuệ đôi lúc lại bóp méo sự khôn ngoan của con người”. Nhật Bản đang rướn mình mong chạm đến đỉnh cao khoa học, nên phương pháp canh tác như loại bỏ hoàn toàn khoa học của CTTN sẽ khó được chấp nhận tại đây. Thay vào đó, Fukuoka tin tưởng mô hình giản dị nhưng hiệu quả của mình sẽ được chào đón hơn tại nơi nào chưa hoàn toàn công nghiệp hóa.


Nông sản CTTN không chỉ sạch mà còn rất tươi, ngon.


Fukuoka – người gieo hạt giống thiện lành.
Dẫn lời một vị đệ tử tại Trung tâm Thiền San Francisco từng nói với Fukuoka: “nào chúng ta cùng nhau gieo hạt giống thiện lành trên sa mạc thế gian”. CTTN tựa hạt giống tốt giữa sa mạc “công nghiệp hóa” lặng thầm chờ người gieo vào miền đất hứa. Nơi có thể hiện thực hóa ước mơ đó liệu có phải là những quốc gia đang phát triển, như Việt Nam?


Theo zeronews.us

[member]

Ký sự Organic - Kỳ 11: Nói leo qua 'lợi ích nhóm'


(TNO) Với những gì chúng tôi đang trải nghiệm, tôi hoàn toàn tin nếu ai quyết tâm thì sẽ làm được những sản phẩm rau quả thịt cá tự nhiên không nhiễm hóa chất. Tuy nhiên, nỗ lực của những người có tâm huyết sẽ chẳng bõ bèn gì so với thực phẩm và đồ dùng nhiễm chất độc từ Trung Quốc tràn lan và ngày một gia tăng trong cả nước.

>> Ký sự Organic - Kỳ 10: Tưởng nhớ món mì Quảng
>> Ký sự Organic - Kỳ 9: Con đỉa và cây cỏ lào
>> Ký sự Organic - Kỳ 8: Bệnh tật từ đâu tới ?
>> Ký sự Organic - Kỳ 7: Nỗi ám ảnh GMO và chất độc da cam
>> Ký sự Organic - Kỳ 6 : Những con chó dạy ta điều gì ?
>> Ký sự Organic - Kỳ 5: Rằng hay thì thật là hay…
>> Ký sự Organic - Kỳ 4: Lớp học heo gà
>> Ký sự Organic - Kỳ 3: Mặc kệ nó
>> Ký sự Organic - Kỳ 2: Bài ca không dễ hát
>> Ký sự Organic - Kỳ 1: Cây cỏ hết hồn nhiên


Tỉnh Lâm Đồng tiến hành tiêu hủy 26 tấn khoai tây Trung Quốc phát hiện chứa chất độc hại, hồi tháng 6.2013 - Ảnh: Lâm Viên

Hàng hóa Trung Quốc nhập vào Việt Nam, từ thiết bị công nghệ, xe đạp xe máy, đồ chơi trẻ em cho tới mỹ phẩm, đồ ăn, trái cây, hành tỏi gừng nghệ, không có thứ gì có thể tin được. Phần lớn chúng đều mau hỏng và độc hại. Hóa chất độc hại nhiễm trong hàng của Trung Quốc, đã đành rồi. Nhưng người Việt chúng ta cũng dùng hóa chất độc hại để trộn vào cà phê, ướp vào trái cây, tạo hương vị cho thực phẩm, truy ra nguồn thì phần lớn đều xuất phát từ ông bạn láng giềng 16 chữ vàng hữu nghị.

Họ đưa hàng, đưa hóa chất vào để phá hoại kinh tế nước ta, đầu độc dân ta, làm suy yếu nòi giống Việt chúng ta chăng? Có thể có âm mưu đó. Nhưng nếu chúng ta không tự mình rước thiết bị công nghệ về, nếu chúng ta không mở cửa tự do để hứng những thứ hàng hóa rác rưởi ấy về, thì ai có thể thực hiện được âm mưu như vậy.

Hàng ngàn, hàng chục ngàn tỉ tiền thuế của dân và tiền vay mượn cũng phải lấy tiền thuế của dân trong tương lai để trả, đã mang đi nhập thiết bị xi-măng lò đứng, nhập thiết bị nhà máy đường cùng không biết bao nhiêu là công nghệ lạc hậu từ Trung Quốc, nay đã và sẽ mang đi bán phế liệu. Lẽ ra các quan chức quyết định rước các công nghệ lạc hậu đó về phải bị truy cứu trách nhiệm hình sự, để răn đe những người kế nhiệm, dù họ còn đương chức hay đã về hưu, nhưng lâu nay chẳng thấy ai đả động tới. “Lợi ích nhóm” là có địa chỉ, không phải là chuyện nói khơi khơi trên báo chí.

Còn một việc nữa mà từ lâu chúng tôi đã đề cập, đó là việc liên quan đến ngành công nghiệp ô tô. Chúng ta đề ra chiến lược này chiến lược khác để phát triển ngành công nghiệp ô tô, nhưng cái quan trọng nhất để cho ngành công nghiệp ô tô đi đúng hướng thì cố tình bỏ lơ. Đó là tiêu chuẩn kỹ thuật. Việt Nam chỉ mới áp dụng tiêu chuẩn khí thải tương đương Euro2, là tiêu chuẩn rất thấp, trong khi thế giới người ta đã áp dụng phổ biến Euro4, Euro5 để bảo vệ môi trường của họ. Với tiêu chuẩn này, xe ô tô sản xuất tại Việt Nam không thể xuất khẩu ra nước ngoài được. Vì lý do gì? Vì các nhà máy sản xuất lắp ráp ô tô của ta chưa đủ trình độ công nghệ chăng? Hoàn toàn không phải, các nhà máy đó là của các doanh nghiệp FDI, họ thừa khả năng để sản xuất ô tô theo tiêu chuẩn Euro 4, Euro 5 và cao hơn nữa. Chẳng phải vì “lợi ích nhóm” thì là vì cái gì?

Tiêu chuẩn về khí thải của Việt Nam thấp, một mặt để giúp các công ty xăng dầu trong nước tiêu thụ xăng dầu bẩn “lỡ nhập” hoặc hứa nhập, nhưng điều tệ hại hơn là đã mở đường cho mọi thứ xe cộ lạc hậu rác rưởi từ nước ngoài có chỗ để tiêu thụ hợp pháp, và tệ hại nhất là mở đường để tiêu thụ các loại xe tải kém chất lượng gây ô nhiễm môi trường từ Trung Quốc, những loại xe đưa sang nước khác dù có cho người ta cũng không lấy. Ai được lợi? Ai đã câu kết với ai để lobby chính sách? Câu hỏi đó vẫn đang còn bỏ ngỏ.

Không nên nói hàng Trung Quốc kém chất lượng. Cái xe đạp, xe máy, ô tô Trung Quốc bán ở châu Âu nó là tiêu chuẩn châu Âu. Quần áo giày dép đồ ăn thức uống Trung Quốc bán tại Mỹ nó là tiêu chuẩn Mỹ. Còn Việt Nam thì hoặc là tiêu chuẩn thấp như chiếc ô tô vừa nói, hoặc là không có tiêu chuẩn nào hết, nên mọi thứ hàng hóa cặn bã từ Trung Quốc đều bán sang Việt Nam.

Người Trung Quốc nổi tiếng là cao thủ dụng độc. Ngày xưa họ dùng độc để tranh bá võ lâm, ngày nay họ dùng độc để kiếm lợi nhuận. Các nước người ta có hàng rào kỹ thuật để ngăn chặn, còn Việt Nam thì không lập ra hàng rào nào nên tự biến thành một bãi rác và cái hố chứa chất độc. Hằng ngày chất độc vẫn tự do tràn qua biên giới, thấm vào cơ thể, thấm trong thức ăn đồ uống trong các hàng quán, thấm trong cơm gạo bát đĩa của mỗi gia đình, trong chăn chiếu người già, trong quần áo tay chân con trẻ.

Nhiệm vụ của chính quyền là gì? Chưa sáng Bác đã bật đèn ngồi thảo công văn/Nhắc Ban Bí thư chăn mùa đông cho cháu nhỏ, một thời chúng ta cảm động khi đọc hai câu thơ đó của Chế Lan Viên, còn bây giờ thì không cần như thế nữa. Nhà nước đâu cần phải lo cái ăn giấc ngủ cho dân, chỉ cần bỏ ngăn sông cấm chợ và xóa các rào cản để dân được tự do làm ăn, cũng chẳng cần phải bảo trồng cây này nuôi con kia, dân cũng sẽ tự mình no ấm. Nhưng chính quyền, dù là cơ chế nào đi chăng nữa, cũng nhất định không được từ chối trách nhiệm ngăn chặn các thứ độc hại đe dọa sức khỏe và mạng sống của người dân. Lẽ ra là như thế nhưng chính quyền đã không có một nỗ lực hiệu quả nào để làm như thế.


Hóa chất độc hại trong một cơ sở chế biến cà phê bẩn tại TP.HCM - Ảnh: Thanh Tùng

Các “cơ quan chức năng” sẽ viện dẫn không có người, không có phương tiện, rằng biên giới Việt Nam - Trung Quốc quá dài không kiểm soát nổi. So với tỷ lệ dân số, Nhà nước chúng ta “to” hơn nhiều so với các nhà nước châu Âu, Mỹ, Nhật và nhiều nước châu Á, nhưng các nhà nước này vẫn thiết lập được những hàng rào hữu hiệu, khiến cho đến con cá mà thừa một chút dư lượng kháng sinh cũng bị đẩy bật ra ngoài biên giới. Vấn đề không phải là dựng hàng rào bê tông thép gai dọc biên giới mà chỉ là định ra tiêu chuẩn để những thứ không đủ tiêu chuẩn không được vào, ai tự tiện đem vào thì phạt nặng cho sạt nghiệp, thậm chí đưa ra tòa xét xử. Đó là phạm vi quốc gia.

Còn ở địa phương thì sao? Khi đoàn cán bộ của Bộ Y tế, dù chỉ “cưỡi ngựa xem hoa” vẫn phát hiện rất nhiều hóa chất độc hại dùng cho thực phẩm bày bán tràn lan ở các chợ nhưng ông chủ tịch thành phố sở tại lại không có động thái gì, khi báo chí phanh phui hàng loạt cơ sở dùng hóa chất độc hại để sản xuất cà phê, nước tương, mì bún và cùng vô số những thực phẩm khác, nhưng chẳng bao giờ thấy những người lãnh đạo chính quyền địa phương nơi đó chịu trách nhiệm gì, kể cũng là chuyện lạ trên thế giới.

Ở các nước, GDP của một quốc gia chẳng liên quan gì đến ông thị trưởng. Nhiệm vụ của các ông ấy là lo cho sự bình an của người dân, không để trộm cướp hay kẻ gian quấy nhiễu, không để đường phố công viên dơ bẩn, không để môi trường và thức ăn thức uống của người dân bị ô nhiễm chất độc. Còn các vị chủ tịch nhà ta thì quá bận tâm đến chuyện làm ăn của doanh nghiệp, quá bận tâm đến việc cho cái này không cho cái nọ, những việc bận tâm đó đều là những việc nếu không bận tâm thì kinh tế phát triển tốt hơn, trong khi thức ăn thức uống của người dân có nhiễm độc hay không thì chẳng liên quan gì đến các ông ấy.

Bởi thế người dân buộc phải tự mình bảo vệ mình. Nếu vậy thì, nghĩ cho cùng, người dân “đẻ” ra các ông ấy để làm gì? (còn tiếp)