Canh tác tự nhiên, Masanobu Fukuoka là ai? Tùy chọn

[Diệu Minh]

http://beforeitsnews.com/vietnamese/2014/0...c-2-274124.html

Canh tác tự nhiên: hạt giống thiện lành giữa sa mạc
Nông nghiệp “vô vi vô tác”

Cách đây 40 năm, quyển sách “The One-Straw Revolution” (tạm dịch “Cuộc cách mạng rơm”) của nhà nông học Nhật Bản Masanobu Fukuoka (1913-2008) đã trình bày một triết lý nông nghiệp có vẻ ngược dòng với hiện đại nhưng vô cùng hấp dẫn. Đó là khái niệm “canh tác tự nhiên” - Natural farming – hay “phương pháp Fukuoka”, phản ánh niềm tin sâu sắc về sự nguyên vẹn và cân bằng của thế giới tự nhiên.
Người Nhật gọi canh tác tự nhiên (CTTN) là nền nông nghiệp “vô vi vô tác”, còn phương Tây dùng từ“do-nothing farming” – tức nông nghiệp… không làm gì cả. CTTN không cần cày xới, không bón phân, không tưới nước, không nhổ cỏ, không thuốc trừ sâu rầy. Quan trọng nhất, không lãng phí công sức. Chỉ một điều người nông dân phải làm đó là: gieo hạt giống.
Người ta thường nhầm lẫn CTTN với trào lưu nông nghiệp hữu cơ rất phổ biến hiện nay. Tuy nông nghiệp hữu cơ cũng không sử dụng hóa chất, nhưng khác với CTTN, người nông dân vẫn canh tác, nhổ cỏ và tưới nước như bình thường.Những nông trường “thiền”

Quá cầu toàn! Đó là nhận xét của Masanobu Fukuoka về sai lầm của nông nghiệp hiện đại. Chúng ta nhổ hết cỏ, diệt sạch sâu rầy, cày xới đất và lạm dụng hóa chất thay vì chấp nhận và nương theo những điều tự nhiên mong muốn. CTTN không dùng bất cứ kỹ thuật đặc biệt nào và loại bỏ mọi nỗ lực


Manasobu Fukuoka

lãng phí trong nông nghiệp. Cây cỏ không cần chăm bẵm cầu kỳ. Chúng chỉ cần chút xíu hỗ trợ vào những thời điểm còn non nớt và sẽ tự phát triển hoàn hảo khi đã cứng cáp hơn. Nếu có ai nghi ngờ phương pháp Fukuoka, xin mời đến thăm nông trường dạy CTTN AKAME tại quận Nara (Nhật Bản). Hoàn toàn miễn phí cho mọi người, AKAME đã trở thành nơi thực hành và phổ biến phương thức canh tác này vô cùng hiệu quả hơn 30 năm qua. Kawaguchi Yoshikazu, người sáng lập nông trường – một trong những học viên đầu tiên của Fukuoka – đã kế thừa, phát triển CTTN trên nền tảng y học cổ truyền và nhân rộng giá trị ứng dụng trong thực tế.


Kawaguchi và các học viên tại nông trường AKAME

CTTN mang lại sự hoan hỉ cả về tinh thần lẫn thể chất
Người ta gọi những nông trường canh tác theo phương thức tự nhiên này là những nông trường “thiền”. Nơi đó hoa màu, cỏ cây hồn nhiên phát triển giữa mênh mông trời đất, con người chỉ can thiệp khi thật sự cần thiết. Không chỉ nông dân mới muốn tìm hiểu về CTTN. Nhiều học viên tại AKAME đến từ thành phố lớn, xuất thân từ vô số ngành nghề khác nhau. Hòa mình vào thiên nhiên mang đến cho họ sự hoan hỉ cả về tinh thần lẫn thể chất.

Một cô gái từng là giáo viên đã chuyển đến sống và làm việc tại nông trường gần 8 năm chia sẻ: “Được sống và làm việc trong bầu không khí trong lành này, mỗi ngày tôi đều tràn trề hứng khởi và trái tim tôi nhảy múa vì vui mừng”.

Phó thác mọi sự cho thiên nhiên

“Phó thác mọi sự cho thiên nhiên” là triết lý cốt lõi của CTTN mà mọi học viên tại AKAME đều thuộc nằm lòng. Nghe có vẻ giản đơn nhưng đó là thành quả đúc kết từ nhiều năm quan sát, nghiên cứu của Fukuoka. Nông dân chỉ làm những gì thật cần thiết theo quy luật tự nhiên. Fukuoka khẳng định: “Sao phải băn khoăn, chính tự do sẽ làm thiên nhiên nảy nở”.

Nguyên tắc thứ nhất của CTTN: không xới đất, đất càng màu mỡ: những cánh đồng ở nông trường AKAME luôn xanh mướt chính nhờ… 30 năm không cày xới. Mỗi mùa gặt đi qua, mảnh đất càng dầy thêm dinh dưỡng và độ ẩm vì được bồi đắp hàng lớp lớp xác thực vật và động vật vi sinh. Đó là lý do trồng trọt theo CTTN hầu như không cần bón phân hay tưới nước, trừ trường hợp nắng nóng kéo dài. Kawaguchi khẳng định, chính việc canh tác đất thường xuyên mới phá hủy chu trình hoàn hảo này, làm môi trường đất mất cân bằng và thúc đẩy cỏ dại phát triển. Vì vậy nguyên tắc đầu tiên của CTTN là: không cày xới đất.



Đất sau thu hoạch, theo phương pháp thông thường (trên) và theo phương pháp CTTN (dưới)
Nguyên tắc thứ hai của CTTN: không dùng thuốc diệt côn trùng. Không có côn trùng “có hại”. Người ta thường chia côn trùng thành hai loại, có ích và hại cho cây trồng. Nhưng theo triết lý CTTN, không tồn tại loài côn trùng nào có hại. Mỗi mảnh vườn tại nông trường AKAME là một hệ sinh thái phong phú đủ mọi loài sinh vật cùng nhau phát triển. Chính chúng tạo thêm chất dinh dưỡng cho đất đai và cây trồng.

Thay vì phun thuốc trừ sâu, hiệu quả ngắn hạn nhưng nguy hiểm lâu dài. Fukuoka bọc những hạt giống mới gieo trong đất sét ẩm để bảo vệ chúng khỏi côn trùng và chim. Khi lớn lên, những cây quá yếu ớt sẽ bị côn trùng tiêu diệt, chỉ cá thể nào mạnh mẽ mới tồn tại và sinh sôi. Kết quả thu được là 100% nông sản chất lượng cao chọn lọc theo cách hoàn toàn tự nhiên.


Bọc hạt giống trong đất sét

Hạt giống nẩy mầm
Nguyên tắc thứ ba của CTTN: không diệt cỏ. Cỏ dại vốn là khắc tinh của nhà nông. Nhưng Fukuoka quan sát thấy khi ngừng cày xới thì cỏ cũng bớt sinh sôi. Cày xới khuấy động tầng đất sâu vốn có nhiều hạt cỏ dại và làm chúng nảy mầm. Do đó nhổ cỏ hay xới đất tuyệt nhiên không phải giải pháp tốt mà chỉ khiến đất khô cứng, cằn cỗi hơn. Thuốc diệt cỏ càng không! Hóa chất phá vỡ sự cân bằng và làm nhiễm độc đất, nước.

Thay vì diệt cỏ, Fukuoka trái lại: sử dụng cỏ. Ông phủ rơm lên cánh đồng để hạn chế cỏ mọc ở những vùng có lúa. Lúa và cỏ sẽ nương tựa, sinh sôi một cách hài hòa cạnh nhau. Cỏ ngăn chặn xói mòn đất, giữ độ ẩm và các vi sinh vật. Ai nói cỏ có hại cho cây?


Phủ rơm lên mặt đất hạn chế cỏ mọc

Cỏ ba lá
Ông còn khám phá một loài cỏ tuyệt diệu có thể cải thiện đất trồng và ngăn ngừa các loài cây dại. Đó chính là cỏ ba lá (landine clover). Cỏ ba lá sinh trưởng rất khỏe, chỉ cần gieo hạt 6-8 năm một lần.

Cây cỏ là nguồn dinh dưỡng tự nhiên. Trong môi trường tự nhiên, sự phát triển và phân hủy một cách trật tự của thực vật và động vật giúp nuôi dưỡng đất mà không cần đến con người. Dùng phân hóa học tuy giúp cây trồng tăng trưởng mạnh, thực chất không thêm được dinh dưỡng gì cho đất.
Nguyên tắc cuối cùng: không dùng phân hóa học, thay vào đó hãy dùng cỏ, rơm rạ và các loài cây dại như một nguồn dinh dưỡng tự nhiên cho đất. Đó chính là ý nghĩa của sự sống có tương quan.
Cần sự nhẫn nại
Lẽ tất yếu, không thể một sớm một chiều mà hái quả ngọt với CTTN. Thời gian đầu áp dụng CTTN năng suất cây trồng giảm nhẹ. Nhưng sau khoảng vài năm không cày xới, những mảnh đất áp dụng CTTN như nông trường AKAME nay đã màu mỡ đến mức người nông dân chỉ cần gieo hạt mà không phải chăm bón gì thêm.
Phương pháp CTTN cho sản lượng bằng hoặc ít hơn khoảng 20% phương pháp thông thường nhưng sản phẩm thì tươi ngon hơn hẳn. Chất lượng nông sản CTTN đủ sức sánh ngang với các nông trường sử dụng kỹ thuật canh tác hiện đại nhất.
Tuy “vô vi vô tác” không cần nhiều lao động, phương pháp này đòi hỏi người nông dân phải hiểu rõ và thành thục tương quan giữa động thực vật, con người với môi trường. Đó là rào cản lớn nhất với những ai chỉ quan tâm đến lợi nhuận tức thời mà thiếu lòng kiên nhẫn.

Gieo hạt giống thiện lành trên sa mạc thế gian
Không máy móc, không phân bón, ít tốn nước, cải thiện đất, bảo vệ môi trường, lại cung cấp rau quả sạch, tươi, ngon; lẽ ra mô hình CTTN phải là điểm son giữa nền nông nghiệp thế kỷ 21 đang héo mòn vì hóa chất.
Tuy nhiên thời gian canh tác mỗi mùa vụ kéo dài, phải mất vài năm để năng suất cây trồng thật sự ổn định. Chưa kể khi nông sản CTTN được giá gấp đôi thì lợi nhuận cũng không thể sánh bằng món hời mà việc dùng hóa chất mang lại. Do đó, bất chấp những nỗ lực cải tiến phương pháp và nhân rộng mô hình nông trường AKAME trên 10 địa điểm, ngay chính những người nông dân Nhật Bản cũng chẳng mặn mà với CTTN.
Fukuoka từng cảm thán: “Con người khôn ngoan nhờ trí tuệ, nhưng chính trí tuệ đôi lúc lại bóp méo sự khôn ngoan của con người”. Nhật Bản đang rướn mình mong chạm đến đỉnh cao khoa học, nên phương pháp canh tác như loại bỏ hoàn toàn khoa học của CTTN sẽ khó được chấp nhận tại đây. Thay vào đó, Fukuoka tin tưởng mô hình giản dị nhưng hiệu quả của mình sẽ được chào đón hơn tại nơi nào chưa hoàn toàn công nghiệp hóa.


Nông sản CTTN không chỉ sạch mà còn rất tươi, ngon.


Fukuoka – người gieo hạt giống thiện lành.
Dẫn lời một vị đệ tử tại Trung tâm Thiền San Francisco từng nói với Fukuoka: “nào chúng ta cùng nhau gieo hạt giống thiện lành trên sa mạc thế gian”. CTTN tựa hạt giống tốt giữa sa mạc “công nghiệp hóa” lặng thầm chờ người gieo vào miền đất hứa. Nơi có thể hiện thực hóa ước mơ đó liệu có phải là những quốc gia đang phát triển, như Việt Nam?


Theo zeronews.us

[member]

Ký sự Organic - Kỳ 13: Thử 'trốn chạy' hóa chất


(TNO) Nếu bạn vừa trồng cây chăn nuôi (theo cách tự nhiên hay Organic) vừa sống trong một khu vườn mà khu vườn đó không có “hạ tầng” kết nối với hệ thống thoát nước công cộng, bạn sẽ phải đối mặt với một vấn đề nan giải: Nước thải sẽ chảy đi đâu?

>> Ký sự Organic - Kỳ 1: Cây cỏ hết hồn nhiên
>> Ký sự Organic - Kỳ 2: Bài ca không dễ hát
>> Ký sự Organic - Kỳ 3: Mặc kệ nó
>> Ký sự Organic - Kỳ 4: Lớp học heo gà
>> Ký sự Organic - Kỳ 5: Rằng hay thì thật là hay…
>> Ký sự Organic - Kỳ 6 : Những con chó dạy ta điều gì ?
>> Ký sự Organic - Kỳ 7: Nỗi ám ảnh GMO và chất độc da cam
>> Ký sự Organic - Kỳ 8: Bệnh tật từ đâu tới ?
>> Ký sự Organic - Kỳ 9: Con đỉa và cây cỏ lào
>> Ký sự Organic - Kỳ 10: Tưởng nhớ món mì Quảng
>> Ký sự Organic - Kỳ 11: Nói leo qua 'lợi ích nhóm
>> Ký sự Organic - Kỳ 12: Cuộc chiến với túi nilon


Loại bỏ hoàn toàn hóa chất mới có thể trồng trọt chăn nuôi Organic

Trước hết, đối với vật nuôi thì không có vấn đề gì, vì phân và nước tiểu của chúng không độc hại, không ô nhiễm, sẽ tự biến thành phân bón trong vườn. Vườn nhà tôi hoàn toàn không có mùi hôi từ các vật nuôi.

Về phòng vệ sinh của người, nếu bạn thực hiện đúng kỹ thuật trong xây dựng khi làm bể tự hoại, từ bể chứa, bể lắng đến bể lọc, thì nước thải cuối cùng về nguyên tắc là “có thể uống được”, nên có thể để thấm tự nhiên vào đất, miễn là bạn không cho nước có xà phòng hoặc hóa chất vào bể chứa. Đường thoát nước từ bồn cầu là riêng biệt, tuyệt đối không kết nối bất cứ đường nước thải nào vào đây, nếu để lẫn nước thải có hóa chất vào, nó sẽ giết chết các vi sinh vật có ích trong bể chứa khiến cho chất thải ở đây không phân hủy được. Kỹ thuật đơn giản này bất cứ kỹ sư xây dựng nào cũng đều biết. Riêng tôi, trong bể lọc ngoài cát vàng, sỏi, than, tôi còn cho thêm đá thạch anh để cho nước sau khi lọc được sạch hơn. Như vậy nước thải từ bồn cầu ra môi trường chỉ còn là nước sạch.

Rắc rối là nước thải từ phòng tắm, chậu rửa mặt rửa tay, máy giặt và chậu rửa chén bát. Đây chính là thứ nước thải chứa đầy hóa chất, từ xà phòng, dầu gội dầu tắm, nước rửa bát, nước rửa tay đến kem đánh răng. Nước thải này mà để thấm vào đất thì cái vườn của bạn sẽ không còn là vườn organic nữa. Cũng do có hóa chất nên chúng ta không thể lọc nó bằng cách giống như cách lọc nước từ bồn cầu. Tất nhiên người ta cũng có công nghệ xử lý được chúng, nhưng trong phạm vi một gia đình thì rất phức tạp. Vả lại tôi cũng không tin là nước thải này sau khi xử lý sẽ hoàn toàn sạch để có thể không làm cho đất đai bị ô nhiễm. Bạn hãy nhìn hai con sông của hai thành phố lớn là sông Tô Lịch và sông Thị Nghè, chúng là nơi hứng nước thải “đã xử lý” của Hà Nội và Sài Gòn, hiện nay vẫn đen ngòm nhìn phát rét.

Chỉ có một cách, là không dùng các sản phẩm có hóa chất, từ xà phòng cho tới kem đánh răng. Hẳn sẽ có người bảo tôi khùng, tôi lập dị, tôi cực đoan, tôi ảo tưởng. Nhưng nếu bạn muốn tạo ra được sản phẩm organic hoàn hảo thì bạn sẽ không còn cách nào khác. Gia đình tôi đang thực hiện theo cái cách cổ hủ này.

Nhiều người cho rằng ông Nguyễn Đình Chiểu sở dĩ không chịu dùng xà phòng mà chỉ dùng nước tro bếp để giặt quần áo là bởi ông ghét Tây đến mức cực đoan. Đương nhiên là ông ghét Tây, nhưng theo tôi nghĩ thì ông dùng tro đơn giản là vì tro tốt hơn xà phòng.

Chúng tôi đang dùng nước tro để giặt quần áo, để rửa tay và rửa chén bát. Bạn thử đem tro ngâm trong thùng hay trong chậu, lắng lấy nước, rồi ngâm quần áo của bạn vào, khoảng 1 đêm hay vài giờ cũng được, bạn vớt ra bỏ vào máy giặt, chẳng cần có xà phòng hay bột giặt, quần áo của bạn cũng sạch bong và có mùi dễ chịu. Cũng với nước tro đó, bạn đem rửa chén bát hoặc rửa tay, tôi cam đoan bạn sẽ thấy hài lòng. Giặt rửa bằng tro, nước thải từ máy giặt, từ chậu rửa, bạn có thể xả luôn ra đất, chẳng có hại gì cho môi trường cả, tất nhiên với điều kiện là quần áo chén bát tay chân bạn không nhiễm hóa chất.

Chúng ta đang tốn quá nhiều tiền cho dầu gội đầu và nước tắm, gần đây thứ gì quảng cáo nói chắt lọc từ thiên nhiên thì thứ đó có thêm giá trị. Dù có chắt lọc từ thiên nhiên nhưng chúng vẫn được tạo ra bằng hóa chất, kiểu gì cũng có độc. Thì tại sao chúng ta không lấy thẳng những thứ từ thiên nhiên? Đó là bồ kết, là sả, là lá chanh hay hoa bưởi... Vườn tôi có trồng bồ kết, tiếc là chưa có trái, nhưng tôi vẫn có thể mua bồ kết về để cả nhà gội đầu. Còn sả, chanh và bưởi thì chỗ tôi có đầy, còn có cả cây hương nhu rừng tự nhiên nữa. Hôn lên một mái tóc thơm mùi hoa bưởi đương nhiên dễ chịu hơn là mùi thơm được tạo ra bằng máy móc. Một cơ thể thơm hương sả hương chanh chắc chắn là hấp dẫn hơn mùi thơm hóa học. Tôi không sành lắm chuyện tắm gội sao cho đúng cách, nhưng tôi bảo đảm cây cỏ hoa lá trong vườn tôi đủ để cả nhà tôi ai muốn biến tấu cách gì cũng được. Nếu bạn tắm gội theo cách này thì cơ thể bạn sẽ thơm mát tự nhiên mà nước thải thì chẳng cần xử lý.

Cuối cùng là kem đánh răng. Trong cuốn hồi ký của mình, vị bác sĩ riêng của Mao Trạch Đông có nhắc tới việc ông Mao không dùng kem đánh răng, ông ta bảo con hổ con báo có bao giờ đánh răng đâu mà răng của chúng vẫn sạch vẫn trắng. Câu chuyện nói lên sự lập dị của Mao, nhưng không phải ông không có lý. Gần đây các phương tiện truyền thông trong và ngoài nước dẫn những tài liệu khoa học cho thấy sự độc hại “không tưởng tượng nổi” của kem đánh răng. Có ít nhất 5 loại chất độc được phát hiện trong nhiều loại kem đánh răng: 1- Natri Florua (có hầu hết trong các loại kem đánh răng và nước súc miệng), được coi là chất ngừa sâu răng, nhưng nó độc đến mức lượng Natri Florua chứa trong một tuyp kem đủ để giết chết 1 đứa trẻ trong vòng 2 - 4 giờ. 2 - Triclosan, là chất bổ sung vào kem đánh răng nhằm kháng khuẩn, ngăn ngừa viêm lợi, nhưng đây chính là một thứ thuốc trừ sâu, nó có thể tàn phá các hormone, gây rối loạn tuyến giáp và làm tổn hại nhiều bộ phận khác của cơ thể. 3 - Sodium Lauryl Sulfate, được đưa vào một số loại kem đánh răng, xà phòng và dầu gội, dùng làm chất tạo bọt và tẩy rửa, nhưng nó gây hại cho thận, bàng quang, hại mắt và rối loạn bộ phận sinh dục. 4 - Propylene Glycol, là hóa chất rất hại cho não, gan và thận, gây kích ứng làm lão hóa da. 5 - DEA, là chất tạo bọt có mặt trong kem đánh răng và thuốc trừ sâu, là chất làm gia tăng nguy cơ ung thư gan và thận…

Tất nhiên chúng ta không thể không đánh răng, nhưng chúng ta sẽ thay kem đánh răng bằng thứ gì? Dầu dừa! Nhiều nghiên cứu cho thấy dầu dừa tốt toàn diện cho sức khỏe, đặc biệt đối với răng miệng. Nhà tôi đã tự tạo kem đánh răng bằng dầu dừa bằng cách đơn giản nhất: Trộn dầu dừa với baking soda (là thứ bột nở có nguồn gốc tự nhiên, không độc hại, rất thông dụng cho các bà nội trợ làm bánh), thêm một ít muối. Hiện nay rất nhiều người ở cả nông thôn lẫn thành thị cũng đã dùng loại kem đánh răng tự tạo này, đủ đường lợi ích: sạch răng, bảo vệ chân răng, rẻ tiền và nước thải không gây ô nhiễm. Bạn cũng có thể gia giảm bằng cách không dùng muối mà thêm đường xylitol (một loại đường có nguồn gốc từ thảo mộc) và vài giọt dầu bạc hà.

Tóm lại, việc “trốn chạy” hóa chất theo cách trên không chỉ bảo đảm cho việc trồng trọt chăn nuôi đúng tự nhiên, đúng Organic, mà còn đem lại lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe…(còn tiếp).