Bài học từ cá hồi Tùy chọn

[Thelast]

1. Đừng bao giờ bận tâm đến những điều không quan trọng

Tháng giêng, năm 1961

Tạp chí “Thời báo” ở Mỹ đã viết:

Mối bận tâm là gì?
Là chẳng có tiền.
Có tiền là gì?
Là chẳng bận tâm.

Khi lần đầu tới Mỹ, có một câu nói gây nhiều ấn tượng với tôi là “Đừng bao giờ bận tâm” - Nó làm tôi không thể hiểu nổi. Sau khi sống ở đây 10 năm, cuối cùng tôi nhận ra là nó bao trùm lên ý nghĩ của phần đông dân Mỹ. Đấy là đất nước của “không bao giờ bận tâm”.

Động lực thúc đẩy mạnh mẽ nhất trong đời sống Mỹ là vấn đề cái được gọi là đồng tiền - có nhiều người may mắn sau khi nhập cư ở đây đã kiếm được nhiều tiền và tận hưởng cuộc sống với nó - Do sự giầu có cực kỳ về tài sản phần đông họ phán xét sự việc theo giác quan và tình cảm. Do mọi người đều ứng xử thông qua cảm quan và các điều kiện tiền lệ mà đồng tiền cùng sự mạo hiểm đã tạo nên những người hùng ở đất nước này.

Điều đó dẫn đến kết quả là phải làm thế nào để kiếm ra tiền và làm thế nào để tạo dựng một đời sống sung túc thoải mái, và những điều này đã trở thành những mục đích chính của nền giáo dục.

Trái lại “vô sản” là một khái niệm đặc trưng của người phương Đông cổ, nền giáo dục của họ ngay từ đầu đã nhắm vào việc vươn tới điều phân định cao nhất đó là “satori” (giác ngộ) thông qua sự hiểu biết về trật tự vũ trụ - Tư tưởng này thống trị cho đến khi nền văn minh Tây phương kéo theo vật chất và khoa học công nghệ thâm nhập vào.

Chín mươi năm về trước, người Nhật thường dùng những bảng gỗ có tranh in rất đẹp để bọc hàng xuất khẩu thực phẩm như giấy in để bọc. Người châu Âuthực sự đã ngạc nhiên bởi họ rất trân trọng những tờ giấy bọc hàng hoá. Người Nhật lại có một thái độ khác về mọi giá trị, không phải do thiếu nhận thức nghệ thuật, mà do họ biết thế giới là vô thường, nay trẻ mai già, cái đẹp dần đi xa. Đó là lý do họ gọi những bức tranh gỗ bọc hàng của họ là những bức tranh về một cuộc đời trôi nổi. Với họ mọi thứ vật chất tuy đẹp đẽ nhưng không phải là tài sản.

Cùng thời đó ở Pháp Pasteur đã phát minh ra công nghệ lên men rượu và bia (1877), theo đó phương pháp của ông được mang tên phương pháp Pasteur, mà thực ra kỹ thuật này đã từng được sử dụng hàng trăm năm trước đó ở Nhật để tạo ra rượu nếp (sake) - Người sáng chế bị lãng quên - không có tên tuổi, vì sao vậy?

Cách đây không xa lắm bác sĩ người Anh Fleming phát hiện ra kháng sinh penicilin trong phòng thí nghiệm của mình và chứng tỏ rằng nó có thể tiêu diệt vi trùng. Từ đó người ta đã bắt đầu sản xuất penicilin. Nó được gọi là thứ dược phẩm kỳ lạ và đã gây nhiều ảnh hưởng đến mức có hàng tá dược phẩm khác trong họ kháng sinh được sản xuất từ nó. Nhưng người ta đâu có biết rằng ở Nhật Bản chính loại penicilin này đã được dùng khi ướp cá khô vậy mà không ai biết đến tên người đã nghĩ ra nó. Vì sao vậy?

Lý do rất đơn giản - Người phương Đông xa xưa không quan tâm đến những phát minh vật chất mặc dù nó có tính chất hữu hiệu. Họ chỉ quan tâm về quan niệm sống - trạng thái tinh thần cao nhất, để đạt giác ngộ trong các Thiền viện, họ chỉ cảm phục những ai giảng dạy về Đạo, phương pháp Thiền, đến con đường giải thoát, hay niết bàn.

Hai quan điểm khác biệt đã dẫn đến hai chiều hướng văn minh khác nhau: Văn minh phương Tây và văn minh phương Đông.

Trong khi khoa học nghiên cứu vật chất và đạt đến mức “không còn vấn đề gì” còn tôn giáo nói về tư tưởng và đạt tới trạng thái “Tâm không”.

Người phương Tây sẽ không chấp nhận “tâm không” và không bao giờ chịu xóa bỏ các cuộc thử bom hạt nhân. Người phương Đông theo sự hiểu biết về trật tự vũ trụ của mình thì chỉ nói: “Mọi thứ có bắt đầu thì có kết thúc” - văn minh có bắt đầu thì sẽ có kết thúc, vấn đề là sớm hay muộn. Đừng bận tâm! chân lý của chúng ta về sự sống đích thực trong vô tận sẽ sống mãi.

Những nhà tư tưởng phương Tây mang tính chất phá hủy, phân tích, chắc chắn phải học từ tâm trí phương Đông có tính cách xây dựng, tổng quan - cho một thế giới bấp bênh bên bờ tự phá hủy. Sự sống có thể biến mất trong một tia chớp.

[Thelast]

20. Chữ cái Nhật Bản và chức năng trí não

Tháng 2 năm 1974

Người Nhật cho rằng mỗi thứ đều tự mô tả nó qua âm thanh, tiếng, tên của nó - ngay cả những thứ vô tri như cỏ cây, dòng sông, ngọn núi. Dù sao con người cũng tiến hóa hơn loài vật nhờ biết tổ hợp tiếng nói và âm thanh để diễn đạt và giao lưu - Pavlop gọi ngôn ngữ là hệ thống thông tin thư hai, còn hình dáng và mầu sắc là hệ thống thông tin thứ nhất - như thế hệ thứ nhất có thể dễ dàng quấy dầy khi mệt mỏi hay khi ngủ. Khi ngủ chỉ có hệ thống thông tin thứ hai ngừng hoạt động còn hệ thứ nhất vẫn hoạt động.

Ngôn ngữ có thể diễn đạt ý nghĩ, cảm xúc và tình cảm của chúng ta thế nào? Sự thay đổi điện tích và hóa học trong não đã sản sinh ra ý nghĩ, cảm giác và tình cảm và gây tác động lại các dây thần kinh, hệ thần kinh lại tác động lên các nhóm cơ miệng - Tiếng nói được sinh ra từ toạ độ khác nhau của các cơ miệng khi chúng chuyển động và không khí thoát ra. Về mặt cơ học tiếng nói được điều khiển bởi các tín hiệu phát đi từ võ não - khi nghe tiếng nói, phần tương ứng trên vỏ não cũng đón nhận tín hiệu tương tự và giải mã lại trên não theo những mẫu quy định. Thông qua những mẫu của hoạt động trên não chúng ta có thể tái tạo lại suy nghĩ, cảm giác và tình cảm tương ứng với các điều muốn nói từ não người nói. Theo cách này lời nói mang đầy đủ các thông tin về ý nghĩ, cảm giác và tình cảm.

Tất cả các ngôn ngữ đều cấu tạo từ các nguyên âm và phụ âm. Phần lớn là nguyên âm. Khi bạn phát ra nguyên âm, bạn thở ra từ bụng còn khi bạn phát ra phụ âm bạn thở ra từ cổ họng - phụ âm phát ra do chuyển động của cơ cổ họng còn nguyên âm do chuyển động của toàn cơ thể. Như thế trong nhiều ngôn ngữ nguyên âm là âm nền tảng. Mọi ngôn ngữ đều bao gồm 5 nguyên âm chính A I E O U - A là Ah, E là Eh, O là Oh, I là Ih, và U là OOOO

Để tạo ra nguyên âm này, các cùng tương ứng của não sẽ hoạt động - nguyên âm A là kết quả từ chức năng hoạt động của thuỳ não trước. E là từ đỉnh não, I là từ giữa não, O là từ thái dương và tiểu não, và U là từ các nếp nhăn trên não.

Bất cứ khi nào âm A phát ra thì thuỳ não trước sẽ hoạt động và khi nghe âm thanh A, thuỳ não cũng hoạt động. Mỗi nguyên âm làm cho từng vùng não tương ứng hoạt động để tạo ra ý nghĩ, cảm xúc và tình cảm.

Ví dụ thuỳ não trước hoạt động làm cho con người nhạy cảm hơn với các khả năng tư duy trừu tượng, khát vọng, trí tưởng tượng, cảm giác kỳ diệu, và lòng biết ơn - Não đỉnh liên quan đến sự tiếp nhận, thông minh, linh hoạt, và sự phân biệt. Não giữa liên quan đến tính tích cực hoạt động, ý chí - Não trung và các nếp nhăn liên quan đến các hoạt động cơ học, trực giác và các hoạt động mang tính tự động.

Trạng thái tâm thức liên quan đến trí tưởng tượng, khả năng tư duy, cảm giác huyền diệu, và lòng biết ơn được khuấy động khi nghe âm thanh A hoặc phát ra các âm A. Trong tiếng Phạn A là khởi nguồn của sự sống; trong Thiền của đạo Phật, môn thiền Aji được chú trọng tập trung vào ý nghĩa của nguyên âm A. Trong tiếng Anh “A” có nghĩa là sự kỳ diệu và khát vọng. Ai đó thấy cái bánh nằm trên bàn họ sẽ nói “ồ cái bánh” chứ không nói “cái bánh” - trong khi đó “cái”, “con” tượng trưng cho âm I, nó nói lên một cảm nhận mang tính phân biệt. Nó muốn nói lên cái bánh này là cái khác về mầu sắc và hình dạng so với các bánh khác. Như vậy cảm nhận phân biệt sinh ra từ âm I. Âm E gợi nhớ sự nhận biết, tính linh hoạt và ký ức như trí nhớ, hiểu biết và giáo dục - Âm O gợi nhớ cảm hứng, ý chí và hành động như làm việc, gây chiến, thực hiện. Âm U gợi nhớ các hoạt động mang tính tự động và trực giác. Khi chúng ta vẽ chúng ta hay trầm trồ: “ồ!”, “ừ!”.

Tóm lại: Âm A sinh ra khi miệng mở rộng, nó mô tả tâm trạng thán phục hoặc ngạc nhiên.
Âm E phát ra khi chúng ta cần tìm hiểu một vấn đề.
Âm I sinh ra khi chúng ta mô tả và dùng các tính từ. Nó chỉ các tính chất để phân biệt như xấu đẹp. Tính từ tiếng Nhật đều có âm I.
Âm O là một âm thanh của hành động. Động vật tấn công nhau thường kêu “O”.
Âm U là âm thanh của sự sống - khi bạn kêu “u,u” các động từ tiếng Nhật thường có chữ u.
Tiếng ấn Độ và tiếng Trung Hoa có nhiều chữ A và U.
Như vậy, chúng ít mang tính khái niệm, cảm xúc và mang tính trực giác hơn. Các ngôn ngữ phương Tây có nhiều âm E mang nhiều tính khái niệm và phân tích. Tiếng Nhật mang nhiều âm I hơn nên nó dịu, nhẹ, nhạy cảm và phân biệt. Điều này rất có lợi cho người phương Đông học tiếng Tây và người phương Tây học tiếng phương Đông.