Bài học từ cá hồi Tùy chọn

[Thelast]

1. Đừng bao giờ bận tâm đến những điều không quan trọng

Tháng giêng, năm 1961

Tạp chí “Thời báo” ở Mỹ đã viết:

Mối bận tâm là gì?
Là chẳng có tiền.
Có tiền là gì?
Là chẳng bận tâm.

Khi lần đầu tới Mỹ, có một câu nói gây nhiều ấn tượng với tôi là “Đừng bao giờ bận tâm” - Nó làm tôi không thể hiểu nổi. Sau khi sống ở đây 10 năm, cuối cùng tôi nhận ra là nó bao trùm lên ý nghĩ của phần đông dân Mỹ. Đấy là đất nước của “không bao giờ bận tâm”.

Động lực thúc đẩy mạnh mẽ nhất trong đời sống Mỹ là vấn đề cái được gọi là đồng tiền - có nhiều người may mắn sau khi nhập cư ở đây đã kiếm được nhiều tiền và tận hưởng cuộc sống với nó - Do sự giầu có cực kỳ về tài sản phần đông họ phán xét sự việc theo giác quan và tình cảm. Do mọi người đều ứng xử thông qua cảm quan và các điều kiện tiền lệ mà đồng tiền cùng sự mạo hiểm đã tạo nên những người hùng ở đất nước này.

Điều đó dẫn đến kết quả là phải làm thế nào để kiếm ra tiền và làm thế nào để tạo dựng một đời sống sung túc thoải mái, và những điều này đã trở thành những mục đích chính của nền giáo dục.

Trái lại “vô sản” là một khái niệm đặc trưng của người phương Đông cổ, nền giáo dục của họ ngay từ đầu đã nhắm vào việc vươn tới điều phân định cao nhất đó là “satori” (giác ngộ) thông qua sự hiểu biết về trật tự vũ trụ - Tư tưởng này thống trị cho đến khi nền văn minh Tây phương kéo theo vật chất và khoa học công nghệ thâm nhập vào.

Chín mươi năm về trước, người Nhật thường dùng những bảng gỗ có tranh in rất đẹp để bọc hàng xuất khẩu thực phẩm như giấy in để bọc. Người châu Âuthực sự đã ngạc nhiên bởi họ rất trân trọng những tờ giấy bọc hàng hoá. Người Nhật lại có một thái độ khác về mọi giá trị, không phải do thiếu nhận thức nghệ thuật, mà do họ biết thế giới là vô thường, nay trẻ mai già, cái đẹp dần đi xa. Đó là lý do họ gọi những bức tranh gỗ bọc hàng của họ là những bức tranh về một cuộc đời trôi nổi. Với họ mọi thứ vật chất tuy đẹp đẽ nhưng không phải là tài sản.

Cùng thời đó ở Pháp Pasteur đã phát minh ra công nghệ lên men rượu và bia (1877), theo đó phương pháp của ông được mang tên phương pháp Pasteur, mà thực ra kỹ thuật này đã từng được sử dụng hàng trăm năm trước đó ở Nhật để tạo ra rượu nếp (sake) - Người sáng chế bị lãng quên - không có tên tuổi, vì sao vậy?

Cách đây không xa lắm bác sĩ người Anh Fleming phát hiện ra kháng sinh penicilin trong phòng thí nghiệm của mình và chứng tỏ rằng nó có thể tiêu diệt vi trùng. Từ đó người ta đã bắt đầu sản xuất penicilin. Nó được gọi là thứ dược phẩm kỳ lạ và đã gây nhiều ảnh hưởng đến mức có hàng tá dược phẩm khác trong họ kháng sinh được sản xuất từ nó. Nhưng người ta đâu có biết rằng ở Nhật Bản chính loại penicilin này đã được dùng khi ướp cá khô vậy mà không ai biết đến tên người đã nghĩ ra nó. Vì sao vậy?

Lý do rất đơn giản - Người phương Đông xa xưa không quan tâm đến những phát minh vật chất mặc dù nó có tính chất hữu hiệu. Họ chỉ quan tâm về quan niệm sống - trạng thái tinh thần cao nhất, để đạt giác ngộ trong các Thiền viện, họ chỉ cảm phục những ai giảng dạy về Đạo, phương pháp Thiền, đến con đường giải thoát, hay niết bàn.

Hai quan điểm khác biệt đã dẫn đến hai chiều hướng văn minh khác nhau: Văn minh phương Tây và văn minh phương Đông.

Trong khi khoa học nghiên cứu vật chất và đạt đến mức “không còn vấn đề gì” còn tôn giáo nói về tư tưởng và đạt tới trạng thái “Tâm không”.

Người phương Tây sẽ không chấp nhận “tâm không” và không bao giờ chịu xóa bỏ các cuộc thử bom hạt nhân. Người phương Đông theo sự hiểu biết về trật tự vũ trụ của mình thì chỉ nói: “Mọi thứ có bắt đầu thì có kết thúc” - văn minh có bắt đầu thì sẽ có kết thúc, vấn đề là sớm hay muộn. Đừng bận tâm! chân lý của chúng ta về sự sống đích thực trong vô tận sẽ sống mãi.

Những nhà tư tưởng phương Tây mang tính chất phá hủy, phân tích, chắc chắn phải học từ tâm trí phương Đông có tính cách xây dựng, tổng quan - cho một thế giới bấp bênh bên bờ tự phá hủy. Sự sống có thể biến mất trong một tia chớp.

[Thelast]

32. nghệ thuật nấu ăn

Tháng 3 - 1977

Nấu ăn là một nghệ thuật tạo ra sự vui thích, thoái mái, đầy hương vị và tình bạn cũng như sức khoẻ và hạnh phúc. Nếu nấu ăn không phải là một nghệ thuật thì cái gì là nghệ thuật. Để nấu ăn trở thành một nghệ thuật, thì cách nấu nướng phải thơm ngon, hài hòa và bày biện phải đẹp mắt. Để cho nấu nướng thành một nghệ thuật, người phụ nữ phải phát triển cảm nhận thẩm mỹ không chỉ qua món ăn mà cả ở nhà bếp, bàn ăn và ngay cả trong trạn thức ăn. Nghệ thuật thẩm mỹ đó thể hiện rất rõ trong nghệ thuật Trà Đạo ở Nhật Bản, nơi mà đôi mắt phải đủ độ nhạy cảm để thấy một tầm nhìn tạo cảnh cho người thưởng thức. Bàn ghế cốc chén phải thật sạch sẽ, phòng trà phải thật sạch đẹp, ấn tượng.

Trong quán trà, bạn nhìn thấy một bức tranh lụa cuốn treo trên tường tokonoma - tường này là loại tường đặc biệt dùng cho phòng khách để treo tranh cuốn để gây ấn tượng cho khách.

Nó có thể là những bức tranh bốn mùa gây cảm giác về một duyên lành. ở giữa phòng có hình ngọn lửa được chạm vào nền nhà.Than đen được đốt tạo ra lửa đỏ còn muội than màu trắng phủ lên nó từng phần. Căn phòng hoàn toàn yên tĩnh đến mức bạn có thể nghe rõ bất kỳ tiếng động nào. Việc bài trí như vậy nhằm gây cho Trà khách một cảm ứng lớn khi uống trà.

Nấu ăn và chuẩn bị đồ ăn cũng phải có cùng một cảm nhận thẩm mỹ như thế. Những nguyên tắc để phát triển cảm xúc như vậy gọi là đạo: Nó giống như Trà đạo, Võ đạo, Judo, Kyudo (nghệ thuật bắn cung), Kado (Hoa đạo), Shodo (thuật vẽ), Kendo (đấu kiếm), Aikido, Ido (y thuật). Giáo dục nghệ thuật thẩm mỹ kiểu này được nói rõ trong tạp chí “Nhà xinh” số 8 -1960.

Không có gì trong thế giới Nghệ thuật Tây Phương có thể sánh với đời sống thẩm mỹ Nhật Bản vốn có từ 1200 năm nay. Người Nhật mô tả cảm nhận về cái đẹp từ thế kỷ thứ 8. Một từ quan trọng trong thẩm mỹ người Nhật là sự nhận thức. Nó ám chỉ một cảm xúc với mọi sự vật,sự việc. Người ta gọi nó là cái không lời của sự vật. Người Nhật không phân biệt giữa vẻ đẹp và thực tế mà mục đích tối hậu của họ là đạt tới cái đẹp thông qua đời sống hàng ngày. Điều cần thiết với họ là luôn xem mọi sự thay đổi là tốt đẹp, tìm cái đẹp trong sự thay đổi. Người ta phát triển các quan điểm thẩm mỹ thông qua những kinh nghiệm của cuộc sống hàng ngày.

Không tách rời cái đẹp với thực tế, với chúng ta, là một ý tưởng toàn diện. Người Nhật có 4 từ mô tả cái đẹp:: Shibui, Jimi, iki và hade.

4 khái niệm về cái đẹp này được giải thích qua khái niệm âm dương. Nó làm cho ta phân biệt được chính xác hơn về cái đẹp.

Hade có nghĩa là sáng mầu, xum xuê, mạnh mẽ, dương tính, tạo cảm giác trẻ trung, non nớt.

Jimi đối lập với Hade, có mầu nhã, dịu và trầm lắng, chỉn chu và mờ nhạt. Nó không mầu mè, không có tính nổi bật. Nó mang tính âm.

Iki nằm giữa hade và Jimi nó có nghĩa là lịch sự, kiểu cách, đường nét, modern, rõ ràng, thanh lịch, tinh xảo.

Iki âm hơn hade nhưng dương hơn Jimi.

Shibui là mầu đặc biệt không thể so sánh. Nó là tuyệt đối, vượt qua cả âm dương. Theo tạp chí “Nhà xinh” nó không gây khó chịu và không phô trương. Phần đông dân Nhật dùng mầu này cho quần áo, trang phục. 60 % kiến trúc mang mầu Jimi. Shibui mang mầu sắc văn hóa Nhật Bản nhưng bên trong ngầm chứa một sự trẻ trung và một sức sống mãnh liệt - Đặc tính của nó là:

1. Đơn giản, kinh tế, không gây sự chú ý, bàn luận.
2. Có chiều sâu nội tâm gây sự chú ý khi bắt gặp.
3. Hợp với bản tính thiên nhiên của vật chất.
4. Không bóng lộn hào nhoáng, mới mẻ quá.
5. Tạo ra sự thư thái, yên tĩnh, trầm tính.
6. Tạo một cảm giác khiêm tốn và nhã nhặn.

Quan điểm mầu sắc này có trong nghệ thuật Nhật Bản - Kado, Sado (lễ hội trà) là một ví dụ về các nguyên lý mang tính giáo dục thẩm mỹ bản thân dẫn đến nhận biết cái đẹp trong đời sống hàng ngày. Shodo và Erdo là nguyên tắc cái đẹp trong hội hoạ - Haikudo là nguyên tắc thẩm mỹ trong thơ ca. Ryorido là thẩm mỹ trong ăn uống, nó hướng tới làm món ăn đẹp đẽ, có hương vị, nhã nhặn, trong nấu nướng. Tác giả của bữa ăn tất nhiên phải có được thẩm mỹ cao về mầu Shibui. Điều này Trung Hoa gọi là Đạo nấu ăn. Thực Dưỡng và nấu ăn theo Thực Dưỡng gọi là Shokuyodo, con đường của ăn uống và nấu nướng để đạt tới sức khoẻ và hạnh phúc cao cấp.