Tâm nằm ở đâu? Tùy chọn

[Diệu Minh]

Hadayavatthu – ý căn – Tâm, nằm ở đâu?
Trích trong Vi diệu pháp toát yếu, do Phạm Kim Khánh dịch.
Theo các nhà chú giải, hadayavatthu là căn trú của tâm. Tập tục cổ truyền cho rằng bên trong lỗ hõm của trái tim có 1 ít máu, và ý căn tuỳ thuộc nơi máu này. Thuyết chủ trương rằng ý căn nằm trong trái tim được phổ biến mạnh mẽ vào thời Đức Phật, và chắc chắn được sự hỗ trợ của Kinh Upanishads. Đức Phật có thể cũng theo thuyết ấy, nhưng Ngài không có lời dạy nào về điểm này. Ông Aung, trong bản khái luận của ông, lý luận rằng Đức Phật không có nói gì về điểm này. Ngài không quả quyết rằng ý căn là trái tim hay cân não. Trong sách Dhammasangani, danh từ hadayavatthu được gác hẳn qua một bên. Trong bộ Patthana, thay vỉ dùng chữ hadaya như ý căn, Đức Phật chỉ giản dị dạy “Yam rupam nissaya - tuỳ thuộc nơi phần sắc đó”.Theo ý kiến của ông Aung, Đức Phật không muốn loại bỏ một chủ thuyết được phổ biến rộng rãi thời bấy giờ.
Ngài cũng không nêu lên một thuyết mới nói rằng ý căn là cân não như các nhà khoa học hiện đại.
Qua đoạn trích trong kinh trên đây, cùng câu chuyện về bà Matikamata, đang thực hành thiền trong khi nấu ăn giác ngộ, và nhờ có thần thông bà đã nấu ăn cho các vị sư đúng sở thích và vì thế mà tất cả những vị sư thọ dụng thức ăn do bà nấu đều được giác ngộ lớn.
Những người Thực dưỡng qua câu chuyện này càng thấy được diệu dụng của thức ăn trong đời sống và trong chuyện giải thoát giác ngộ, có ý nghĩa sâu sắc như thế nào.