Can khí và sức khoẻ phái nữ Tùy chọn

[Thelast]

Can khí và sức khoẻ phái nữ

David Briscoe
Macrobiotic Today tháng 3 -4 năm 2003

Mùa này là mùa xuân và cũng là mùa của can khí. Tôi xin nói về gan và các ứng dụng để bảo vệ sức khoẻ cho gan. Với cái nhìn của y học phương Đông về chức năng của gan đối với sức khoẻ phụ nữ tôi muốn nhắc đi nhắc lại về vấn đề này để có những áp dụng thích ứng cho chị em. Theo sự hiểu biết cuả tôi, điều này không được diễn giải qua Thực Dưỡng mặc dù có nhiều phương pháp bảo vệ sức khoẻ đều phát triển từ y học phương Đông. Và theo Y học Trung Hoa truyền thống thì tầm quan trọng của gan đối với phụ nữ chỉ được hiểu rõ thông qua việc thực hành thông thạo khoa châm cứu và khoa thảo dược. Do đó phần lớn chị em phụ nữ kể cả những người có sức khoẻ tất cũng không biết được điều này. Tôi mong rằng bài báo này sẽ đưa ra một cái nhìn về gan nhằm giúp chị em tự bảo vệ sức khoẻ cho mình.


Tôi viết hoa chữ Gan như khi sử dụng nó trong ngôn ngữ y học phương Đông để phân biệt nó với khái niệm về gan của phương tây. Từ Gan hay Can trong y học phương Đông được hiểu theo nghĩa rộng hơn và được coi là một vùng chức năng trong đó bao gồm gan chứ không phải coi gan như một cơ quan biệt lập theo kiểu phương Tây. Cũng không cần thiết lắm để hiểu một cách sâu sắc về Đông y để áp dụng vào sức khoẻ con người mà ở đây tôi chỉ muốn phác hoạ qua một bức tranh về gan theo lý thuyết Đông y.
Từ "khí" nói chung có thể tạm hiểu như là "năng lượng" nó chảy trong cơ thể thông qua một mạng lưới các kinh mạch hay còn gọi là kênh để cung cấp năng lượng cho từng tế bào làm cho nó sinh tồn và biến đổi. Cũng có thể so sánh giống như mạch máu chạy trong cơ thể ta nhờ các mạch máu nhằm cùng cấp ô xy, dinh dưỡng, hoocmon cùng các thành phần khác cần thiết cho sự sống của cơ thể. Như vậy khí và hệ thống kinh mạch không nhìn thấy được bằng mắt thường nhưng nó không phải là khái niệm huyền bí, mà chúng thực sự tồn tại, nó đã được con người biết đến từ hàng triệu năm và được coi như nền tảng của y học cổ truyền bao gồm Thực Dưỡng, châm cứu, thảo dược, bắt mạch, diện chẩn.

Các kinh mạch đều có các tên riêng và gan có kinh Can mà qua đó can khí chảy lưu thông. Kinh can và can khí có vai trò cực kỳ quan trọng đối với sức khoẻ của đàn bà do đó chúng có tác động trực tiếp lên vùng xương chậu.

Kinh Can bắt đầu từ đầu các ngón chân cái và chảy lên men theo phần trong của chân và đùi. ở cơ thể người đàn bà, nó đi vòng quanh hệ bàng quang của phụ nữ một vòng trước khi tiếp tục đi lên phía trên cơ thể và kết thúc ở mắt. ở vùng xương chậu tức là vùng bàng quang và sinh dục, thì buồng trứng cùng các phần ruột già và cơ quan sinh dục đều chịu ảnh hưởng của can khí. Người ta biết rằng, can khí khác hẳn so với các loại khí khác là nó rất dễ bị tổn thương do stress và nó dao động rất mạnh do tình cảm và dễ bị dồn ứ và tắc nghẽn về mặt năng lượng, thường gọi là "uất can khí". Bởi vì can khí ảnh hưởng mạnh mẽ tới tất cả các khí khác trong cơ thể nên "uất can khí" có ảnh hưởng tới tất cả các kinh mạch đặc biệt ở vùng xương chậu. Kết quả gây nên u nang buồng trứng, u xơ dạ con, tử cung, rối loạn kinh nguyệt, hội chứng rối ruột sinh cáu bẳn, căn bệnh cronhn, và nhiều chứng bệnh khác liên quan đến vùng xương chậu và vùng bụng.

Các kinh mạch khác nằm gần kinh can đều đi qua vùng xương chậu và vùng bụng dưới trước khi đi lên vùng trên của cơ thể. Nếu can khí bị trệ và tắc nghẽn tại vùng xương chậu, tất cả các kinh khác đi qua vùng này sẽ bị ảnh hưởng, làm cho các khí khác cũng bị tắc nghẽn tại bụng, xương chậu và ở các vùng khác. Kết quả hay bị các bệnh vùng ngực như ung thư vú, các bệnh đau tức ngực kinh niên, mụn nhọt và bị ung thư, cùng các vấn đề ở cổ ảnh hưởng tới tuyến giáp trạng như bướu cổ, cùng nhiều chứng bệnh khác sinh ra do ách tắc năng lượng. Trệ khí ở vùng cổ không chỉ biểu hiện ở mặt cơ thể mà còn ảnh hưởng tới tình cảm, tâm lý làm cho người đàn bà cảm thấy như mình không có một giọng nói của riêng mình trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống.

Sự trệ khí nhiều khi ảnh hưởng tới các luồng khí đi lên làm ảnh hưởng tới tim, phổi, đau đầu gây khó chịu và hồi hộp. Hình 3 chỉ ra các vùng có thể chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của việc "uất can khí", khi "uất can khí" xuất hiện, gan sẽ bị phồng làm cho mật và tuỵ bị trương lên. Theo y học phương Đông mật có chức năng tham gia vào quá trình tiêu hoá. Nhiều biểu hiện của hệ tiêu hoá có liên quan tới "uất can khí" và điều này đặc biệt nghiêm trọng tác động đến chu kỳ kinh nguyệt khi can khí bị tràn đầy một cách tự nhiên.

Nhiều phụ nữ bỗng cảm thấy thèm ăn của ngọt hoặc chua vào chu kỳ kinh nguyệt bởi vì đồ ngọt là cần thiết cho hoạt động của mật. Nếu mật bị trống rỗng nó sẽ thèm khát của ngọt, ăn đồ ngọt dưới nhiều hình thức. Nhưng những đồ ngọt này khi ăn vào sẽ làm suy yếu chức năng của mật. Đối với phụ nữ đồ ngọt thiên nhiên tốt hơn là đồ ngọt tinh chế. Hơn thế sự trống rỗng của mật do gan bị trệ khí có thể làm cho nhiều phụ nữ cảm thấy mất nước trong cơ thể.

Gan bị trệ khí có thể gây nên cảm giác con người bị rối loạn nóng ruột trước nhiều sự việc, làm cho họ có cảm giác khó chịu trước mọi công việc. Gan sẽ hoạt động tốt chỉ khi cơ thể hoạt động điều hoá về khí. Các thuốc ngừa thai có ảnh hưởng không tốt tới can khí từ đó ảnh hưởng tới việc điều chỉnh khí trong toàn bộ cơ thể. Các thuốc ngừa làm biến đổi các hoóc môn và chu kỳ kinh nguyệt, hơn thế nữa nó có thể ảnh hưởng tới vùng dạ con và gây ung thư vú.


3 biểu hiện tắc can khí:

Nhiều người đàn bà bị trệ can khí thường có biểu hiện:

1. Muốn uống cà phê cùng các đồ ngọt có cà phê như cola, sôcôla...
2. ăn đồ gia vị nhiều.
3. Tập luyện làm việc quá độ.

Tất cả các thực phẩm trên đều tạo ra sự tắc can khí. Theo thời gian nó sẽ tác động lên gan. Có nhiều đàn bà nghiện tập thể dục để giải quyết chuyện tắc khí để tìm sự thư giãn và giải phóng năng lượng. Tôi đã thấy có nhiều trường hợp tập luyện quá độ nên con người căng thẳng do bị nghẽn khí.

Vậy cần phải làm gì?

Sức khoẻ của gan không thể tách rời thực phẩm và các yếu tố khác. Người đàn bà có thể chọn thức ăn làm thông khí hoặc tắc khí của họ. Tôi biết có nhiều đàn bà dùng các phương pháp sau đây để làm lưu thông can khí của họ.

Bữa ăn: Bữa ăn Thực Dưỡng và sức khoẻ của con người có thể làm lưu thông can khí bị tắc. Tất nhiên là nên tìm hiểu về các bữa ăn Thực Dưỡng. Ví dụ các thức ăn dương như thịt lợn, gà, chim, phó mát, trứng, các đồ ăn muối mặn, đồ ăn khô, bánh mỳ nướng, các loại bánh thường gây nên sự tắc khí ở gan. Hơn thế dùng các đồ ăn muối mặn cùng các sản phẩm bánh nướng làm từ bột mỳ có tác dụng lớn ức chế gây nên "trệ can khí". Các thực phẩm quá âm như bia, cà phê,gia vị, bột ngọt, dầu ăn, ma tuý góp phần làm gan hoạt động thất thường. Các loại ngũ cốc và rau củ có mầu sáng có thể trở thành nền tảng trong bữa ăn hàng ngày. Cũng có thể ăn các loại lá cây có mầu xanh thẫm. Tốt nhất là nên theo học và nấu ăn dưới sự hướng dẫn của các thầy Thực Dưỡng. Thực phẩm đóng vai trò quan trọng trong quá trình làm giảm "trệ can khí". Thực hiện Thực Dưỡng thông qua trường lớp tốt hơn là làm một mình. Sau đây là một số yếu tố khác mà tôi biết có thể làm giảm việc trệ can khí:

Điều chỉnh các căng thẳng trong đời sống hàng ngày:

Xác định các nhân tố gây nên sự căng thẳng trong đời sống hàng ngày là một điều quan trọng. Cuộc sống hiện đại đầy sự căng thẳng mà đại diện nhất là các ứng xử giữa các cá nhân. Nhận ra các yếu tố gây căng thẳng là bước đầu để tìm ra cách điều chỉnh nó là điều không thể từ chối. Nó bao gồm cả việc nhận ra con người sai lầm ở khâu nào trong ăn uống, nghỉ ngơi và làm việc.

Có một cảm xúc lành mạnh, cởi mở bản thân.

Phục hồi bản thân về tình cảm và lý trí là điều cơ bản để có sức khoẻ và hạnh phúc. Nhiều phụ nữ thực hành Thực Dưỡng hầu mang nó giải quyết được tất cả mọi vấn đề.

Theo sự nhận biết của tôi thì có nhiều người đàn bà phương Tây tham gia Thực Dưỡng đã bỏ qua các giai đoạn tiếp theo để đạt tới một đời sống to lớn hơn bao gồm sự cải biến về năng lượng sinh học cùng các dạng khác của tâm lý học.

Một số triệu chứng của tắc can khí:

 Kinh nguyệt thất thường.
 Bị co rút khi hành kinh.
 Dãn âm đạo.
 Sưng và u buồng trứng.
 U xơ dạ con.
 Nóng ruột, hay cáu gắt.
 Có vấn đề tuyết giáp trạng.
 Có cảm giác gì tắc ở cổ họng.
 Khí diễn đạt ý nghĩ bằng lời nói.
 Khi hành kinh có triệu chứng bị các bệnh về tiêu hoá kinh niên.
 Khó mãn kinh.
 Thường xuyên cảm thấy khó chịu.
 Lòng trắng của mắt chuyển sang mầu hồng
 Thường hay thở dài để giảm áp lực căng thẳng trong lồng ngực.

Các nguyên nhân chính gây nên trệ khí:

 Dồn nén tình cảm lâu ngày hoặc bị chấn động tình cảm quá mức.
 Có vấn đề trục trặc tình dục trong quá khứ hoặc hiện tại.
 Căng thẳng hàng ngày do công việc môi trường, quan hệ, lối sống thành phố.
 Sống mất nhịp điệu và chu kỳ.
 Uống nhiều thuốc ngừa thai.
 Do phẫu thuật xương chậu và vùng bụng.
 Làm công việc không thoải mái.
 ăn uống theo đời sống hiện đại.

Tập luyện:

Làm các công việc chân tay là cần thiết cho sức khoẻ. Tập yoga, thể dục và các loại khác. Tôi biết có chị em trệ can khí khi tập aerobic đã giải quyết được trệ khí rất tốt. Tìm ra phương pháp thích hợp với mình và thực hành nó liên tục.

Mát xa vùng bụng

Hàng ngày tự mát xa vùng bụng, rốn có thể đem lại sức khoẻ tốt cho đàn bà. Tôi khuyên chị em nên tập "Shiatsu" hoặc thực hành theo chỉ dẫn trong các sách hướng dẫn xoa bụng.

Thư giãn hàng ngày:

Phần đông mọi người đều dành từ 10 -15 phút vào lúc rỗi rãi để thực hành thư giãn cơ thể, tinh thần và cảm xúc. Xã hội hiện đại chỉ cho con người cách chú ý để làm chứ không phải để biến đổi mình thành một cái gì khác.

Các thực phẩm cần tránh:

 Rượu
 bia
 Cà phê
 Thịt đỏ
 Dầu, mỡ
 Các thức ăn hăng, cay, các đồ gia vị
 Các sản phẩm từ bột mỳ nướng.
 Tránh ăn quá no.
 Tránh ăn các đồ ăn chế biến hoá học, tinh chế, công nghiệp.
 Tránh dùng thuốc tây.

Tắm để phục hồi sức khoẻ: Tắm nước muối hoặc ngâm mông bằng lá củ cải xanh phơi khô, được nhiều phụ nữ áp dụng để bảo vệ sức khoẻ cho vùng xương chậu.

Trợ giúp của dược thảo và châm cứu:

Một phương pháp bổ trợ cho các phương pháp trên là dùng châm cứu và dược thảo rất có tác dụng trong việc giúp đỡ giải quyết ứ trệ can khí và làm khoẻ gan.

Tôi hy vọng bài báo này sẽ chỉ ra một chiều hướng giúp đỡ cho nhiều chị em và những người quan tâm đến sức khoẻ của gan và sự ứ trệ can khí.

Nguyễn Quốc Khánh dịch