Tất tần tật về bí đỏ và các món ăn ngon từ bí đỏ, Ngọc Trâm sưu tầm và tuyển chọn Tùy chọn

[Diệu Minh]

Theo BS Ngô Thị Hà Phương, Viện Dinh dưỡng Quốc gia, bí đỏ là một thực phẩm rất tốt cho trí não.

Cũng giống như nhiều loại rau củ quả màu cam khác, bí đỏ là nguồn cung cấp vitamin A, đóng vai trò quan trọng cho thị giác, tăng trưởng xương và sự sinh sản; tham dự vào sự tổng hợp protein, điều hòa hệ miễn dịch... Trong bí đỏ còn có một chất cần thiết cho hoạt động não bộ, đó là axit glutamic. Axit glutamic có vai trò quan trọng trong chuyển hóa cơ thể, thải loại amoniac, thúc đẩy khả năng học tập và ghi nhớ của bộ não.

Cần phân biệt axit glutamic với muối natri của axit glutamic (monosodium glutamate) có trong mỳ chính vì chỉ có axit glutamic mới có vai trò quan trọng trong hoạt động của não bộ. Còn mì chính chỉ là chất điều vị ngọt, không chứa năng lượng.



1. Phổ - Bí - Đỗ - một người bạn của chúng tôi đã đặt tên món ăn và bổ dưỡng này như vậy.

Đây có thể gọi là món "đặc sản" của chúng tôi (một thực khách nói rằng không có quán chay nào có), món ăn Thực dưỡng này có hướng dẫn kỹ lưỡng trong "Y học thường thức trong gia đình"... không ngờ nó ngon đến vậy... khi chúng tôi làm món ăn này ở chùa Nguyên Thuỷ cho thiền sinh tăng ni Phật tử ăn... mọi người thấy lạ và xúc động tới mức quên mất mình đang hành thiền tới hỏi han chúng tôi cách chế biến...đến mức chúng tôi và những thiền sinh đều bị nhắc nhở là đang hành thiền cần bế ngũ quan... nếu cho những người tu thiền ăn Thức ăn Thực dưỡng do chúng tôi nấu... có lẽ phần đông những người ăn chay sẽ bỏ thiền mà quan tâm tới ăn uống; vì sao? vì ai cũng muốn "ăn ngon" và khoẻ mạnh, đây là một nhu cầu tự nhiên... bạn phải có sức khoẻ khang kiện bạn mới có thể tiến vào các tầng Định sâu... mà phần lớn người ta không hề có sức khoẻ lý tưởng; vì sao?



Sau đây là cách nấu món ăn này:

Món ăn này được chế biến công phu từ đỗ đỏ, Kombu (Phổ Tai - một loại rong biển ngon ngọt như mì chính) và bí đỏ.
Ngâm một vài miếng phổ tai cắt nhỏ, đặt vào nồi, để xích tiểu đậu (đỗ đỏ) lên trên. Cho ngập nước rồi đem nấu sôi 50 phút cho nhừ.
Cắt bí đỏ bỏ vào với chút muối và misô hay tamari thì cho sau cùng.
Lượng toàn bộ bí đỏ và xích tiểu đậu bằng nhau. Để bí lên đậu và rắc lên một chút muối, đậy lại nấu thêm 10 phút, cho đến khi cả đậu và phổ tai đều mềm ra.
Trước khi xong nêm chút miso hoặc tamari hay chút muối nữa cho vừa ăn, đậy lại nấu thêm vài phút. Tắt lửa để mươi phút rồi dùng.
Món này hữu ích để điều hoà lượng đường cao trong máu, đặc biệt cho bệnh tiểu đường hoặc hypoglycemic. Nó cũng tốt cho các trường hợp bệnh thận và bị thiếu sức sống.
Món ăn này đặc sắc đến mức, hoạ sĩ Vĩ Hải đặt tên là món Phổ Bí Đỗ, thấy đọc dễ nghe nên chúng tôi dùng luôn tên này để chỉ món ăn công phu độc nhất vô nhị này.

Hình ảnh món ăn này được chúng tôi - mấy người bạn Thực dưỡng: cô Lý và cô gái tên Bình, nấu tại chùa do tôi chụp lại:

[Diệu Minh]

Cập nhật cuối (6/2018)

Bí đỏ: Món ăn “trường sinh bất lão”


Trong mâm cơm nhiều gia đình Việt Nam, bí đỏ là món ăn quen thuộc. Người Nhật coi bí đỏ là một trong những món ăn “trường sinh bất lão”. Không nhiều cây lương thực có thể dùng cả củ, ngọn và hạt như bí đỏ. Các bà nội trợ chọn bí đỏ chế biến món ăn vì bí đỏ vừa nhiều chất dinh dưỡng, vừa giúp ngăn ngừa một số bệnh tật. Với một hàm lượng chất chống oxy hóa cao, giàu vitamin A và C, bí đỏ giúp giảm được tình trạng lão hóa. Trong bí đỏ có chứa chất phytosterol và một số hợp chất có thể giảm được lượng cholesterol và chất L- tryptophan - một hợp chất chống lại sự mệt mỏi.

Bí đỏ tốt cho những người bị bệnh tiểu đường. Nó còn là thực phẩm giảm cân lý tưởng do chứa hàm lượng calorie và chất béo rất thấp: trung bình 1kg bí đỏ chỉ chứa khoảng 40 calorie. Bí ngô và những vẻ đẹp khác nhau: thịt để nấu canh, hạt giúp chữa bệnh… Trung y học dân gian còn dùng hạt bí để trị giun sán. Rau bí nên xào với tamari tỏi ăn rất ngon!

Trong bí đỏ có chứa carotenoid, có thể làm giảm nguy cơ ung thư phổi ở người hút thuốc lá. Nó còn giúp giảm được chứng tăng huyết áp nhờ có nhiều kali.

Với vị ngọt nhẹ và tính mát, bí đỏ giúp nhuận tràng, mát gan, bổ thận, giải độc cho gan, trị táo bón. Bí đỏ là một thực phẩm rất tốt cho trí não. Cũng giống như nhiều loại rau củ quả màu cam khác, bí đỏ là nguồn cung cấp vitamin A, đóng vai trò quan trọng cho thị giác, tăng trưởng xương và sự sinh sản; tham dự vào sự tổng hợp protein, điều hòa hệ miễn dịch... Trong bí đỏ còn có một chất cần thiết cho hoạt động não bộ, đó là axit glutamic. Axit glutamic có vai trò quan trọng trong chuyển hóa cơ thể, thải loại amoniac, thúc đẩy khả năng học tập và ghi nhớ của bộ não. Bí đỏ còn được gọi là món ăn của mùa thi! Cần phân biệt axit glutamic với muối natri của axit glutamic (monosodium glutamate) có trong mỳ chính vì chỉ có axit glutamic mới có vai trò quan trọng trong hoạt động của não bộ. Còn mì chính chỉ là chất điều vị ngọt, không chứa năng lượng. Có thể sử dụng loại “Dao bào” tiện lợi để bào bí đỏ cho vào nhiều món ăn làm tăng độ ngon ngọt.

1. Canh bí đỏ với rong biển: Nấu bí đỏ với rong biển và cuối cùng cho chút miso và hành, món ăn ngon lành bổ dưỡng! Trong 100g bí đỏ phần ăn được có tới 233mg axit glutamic... Vì thế, bí đỏ được coi là món ăn bổ não, trị suy nhược thần kinh, trẻ em chậm phát triển về trí óc. Thịt bí đỏ cũng rất giàu tryptophan, một cấu thành của protein mà tế bào thần kinh thường dùng để tổng hợp seretonin (thành phần hóa học có tác dụng gây phấn chấn).

2. Hạt bí đỏ chữa trầm cảm tốt!

3. Có thể bào sợi và bỏ thêm vào bất cứ món ăn nào để thay thế mì chính – hay bột nêm tạo độ ngọt ngào thú vị hơn cả những loại gia vị mà bạn hay sử dụng!

4. Canh bí đỏ với đỗ xanh: đỗ xanh cả vỏ hầm với bí đỏ và chút muối, tuyệt hơn nếu nấu với đậu lăng (lentie)

5. Thạch bí đỏ: Nguyên liệu 2 người ăn (công thức của Nhật Bản):
・Bí đỏ: 270g; nước cam ép: 1 cốc, aga sợi hay aga bột: 3-4 gam; Nước: 30-40cc;
Muối: ¼ thìa cà phê (Tsp).
Cách làm: Ngâm aga sợi (hoặc aga bột) bằng nước thường; Bí đỏ bổ đôi lấy hạt ra, để cả vỏ sát chút muối rồi hấp. Cho nước, muối, thạch vào nước cam ép, bật lửa lên nấu đến khi sôi lên thì vặn nhỏ lửa lại nấu cho đến khi thạch tan ra hết. Nhấc nồi xuống đợi nguội xuống 70℃ cho bí đỏ (2) vào đánh đều, đổ vào khuôn và làm lạnh.
Điểm quan trọng: bí đỏ không nhừ hết sẽ có vị ngon khác hẳn.

Luộc hay hấp bí đỏ… tuần ăn từ 2-4 lần bí đỏ dưới nhiều hình thức và tuỳ từng loại bệnh!

Hạt bí đỏ cùng phần ruột sát cùi (trước khi lấy hạt hãy rửa sạch cả quả) cho vào máy xay nhuyễn rồi lọc lấy nước uống luôn (loại nước dinh dưỡng) rất tuyệt vời, rất kỳ diệu, mầu như sữa, không nên đun nấu loại nước này vì sẽ làm khó tiêu… đọc tiếp:

TÁC DỤNG DINH DƯỠNG CỦA HẠT BÍ NGÔ

1. Chữa sưng tuyến tiền liệt

2. Bảo vệ xương: Ngoài tác dụng bảo vệ tuyến tiền liệt, hạt bí ngô còn có chứa kẽm, có tác dụng làm tăng tỷ trọng khoáng chất cho xương, đặc biệt là đối với nhóm đàn ông trung tuổi. Một nghiên cứu công bố trên tạp chí y học dinh dưỡng ACN của Mỹ cho biết sau khi nghiên cứu ở 400 người đàn ông từ 45-92 tuổi, các nhà khoa học đã phát hiện thấy nhóm người có khẩu phần ăn kẽm thấp thì mức độ gãy xương háng và cột sống rất cao vì vậy hạt bí rất tốt cho việc ngăn ngừa căn bệnh nói trên ở đàn ông.

3. Lợi ích chống viêm nhiễm ở những người mắc bệnh thấp khớp: Qua nghiên cứu cho thấy hạt bí ngô có chứa nhiều dưỡng chất có tác dụng tốt ở bệnh nhân thấp khớp, đặc biệt là có những chất giống như thuốc Indomethacine, phòng ngừa viêm nhiễm phi kháng nguyên steroidal, nhưng nó lại không tạo ra các phản ứng phụ như Indomethacine do không làm tăng mỡ xấu (lipid peroxide) trong lớp lót khuỷu gối, hiện tượng thường gặp ở những người thấp khớp dùng thuốc Indomethacine.

4. Làm giảm cholesterol: Hợp chất có tên là phytosterol có trong cây trồng và trong bí ngô có cấu trúc tương tự như cholesterol và khi được cung cấp ở mức hợp lý thông qua ăn uống nó sẽ có tác dụng tích cực làm giảm hàm lượng cholesterol trong máu (dân gian gọi là mỡ máu), tăng cường hưởng ứng miễn dịch trong cơ thể và làm giảm nguy cơ mắc một số loại bệnh về ung thư. Phytosterol không chỉ có ở trong hạt bí mà còn có trong đậu nành, ngũ cốc, dầu dứa và một số loại quả khác. Riêng phytosterol có nguồn gốc từ các loại hạt được ví như "bơ" tự nhiên tốt nhất. Trung bình, cứ 100 gam hạt bí có tới 265 mg phytosterol, còn ở lạc là 270-289 mg/100 gam hạt.

5. Hạt bí đỏ chữa bệnh như: hen, giun kim, sán, giun đũa, thiếu sữa; ngoài ra còn có tác dụng bổ não…

Ngoài một hàm lượng lớn các khoáng chất và dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, hạt bí ngô còn chứa delta 7-phytosterol, một hoạt chất sterol đặc hiệu giúp phòng ngừa và điều trị chứng rối loạn lipid máu, đồng thời làm chậm tiến triển bệnh xơ vữa động mạch...

Hạt bí ngô có đủ các protein và khoáng chất như sắt, Mg, Ca, Zn, Selen..., chất xơ; các axit béo không no như omega-3 và omega-6; vitamin E; beta caroten; tiền chất prostaglandin; và một số axit amin khác như axit glutamic, arginine... Đặc biệt, chất delta7-phytosterol chỉ được tìm thấy trong hạt bí ngô mà không có ở bất kỳ loại dầu thực vật nào khác. Chính delta7-phytosterol quyết định khả năng phòng ngừa và điều trị bệnh của hạt bí ngô, song hàm lượng của nó lại phụ thuộc phần lớn vào điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng và thời vụ gặt hái...
- Giảm các triệu chứng của bệnh phì đại tiền liệt tuyến như hạn chế số lần tiểu tiện ban đêm, giảm thể tích nước tiểu tồn dư, cải thiện chứng khó tiểu, đi tiểu buốt và nhiều lần.

- Làm dịu tình trạng hoạt động quá mức của bàng quang - nguyên nhân gây tiểu són, tiểu rát và đái dầm thường gặp ở người già hai giới. Phòng ngừa và điều trị chứng rối loạn lipid máu, làm chậm tiến triển chứng xơ vữa động mạch.

Người ta đã phân tích thành phần chứa trong hạt bí ngô thấy có chủ yếu là chất cucurbitine, caroten, vitamin A, B1, B2, C, dầu béo, protid... Đặc biệt hơn là trong hạt bí ngô có chứa chất đặc hiệu delta 7-phytosterol mà ở các loại dầu thực vật như đậu nành, dầu hướng dương, dầu ôliu không có. Đây là chất có công hiệu ngừa chứng xơ vữa động mạch vành rất tốt. Do đó tại nhiều quốc gia châu Âu, tỷ lệ người mắc béo phì, huyết áp và tim mạch tăng đột biến thì việc sử dụng hạt bí ngô trong khẩu phần ăn nhằm ngừa chứng phì đại tuyến tiền liệt, xơ vữa động mạch đã cho những kết quả rõ rệt. Gần đây nhiều nghiên cứu còn cho thấy trong hạt bí ngô chứa nhiều magie. Theo các nhà khoa học Pháp: khi nam giới có lượng magie trong máu cao có thể làm giảm tới 40% nguy cơ tử vong so với những người có lượng magie huyết thấp hơn.
Làm tăng sữa cho sản phụ sau sinh: mỗi lần uống 15 - 20g hạt bí ngô, ngày uống 2 lần vào buổi sáng và tối. Cách làm: bỏ vỏ hạt lấy nhân giã nát hòa với nước uống khi đói bụng. Cần uống liền 3 - 5 ngày sẽ hiệu quả. Lưu ý cần ăn, uống hạt sống mới hiệu nghiệm (Tạp chí Trung y 1966), ăn món bánh dày rau khúc, bánh dầy rau ngót, rau ngải cứu… bổ phế lợi sữa.