Vi diệu Pháp? Tùy chọn

[Diệu Minh]

Ngày 13/01/2007 – sinh nhật lần thứ 80 của Khun Sujin

HV = Học viên
KS = Khun Sujin

Học viên 1: Một số người bạn nhờ tôi đặt một vài câu hỏi.

Câu hỏi thứ nhất là : Khi đọc Kinh, một số thấy rằng họ không thể dung hòa nội dung của một số bài kinh khác nhau, vì vậy người bạn này chọn cách đọc từng bài kinh một cách riêng rẽ, không cố gắng dung hòa chúng. Anh ấy lấy ví dụ bài kinh Anattalakhana (kinh Vô ngã tướng), trong đó nói rất rõ không có ngã, không có gì để làm, không có gì có gì có thể được dẫn dắt, điều khiển. Khi đọc bài kinh này, anh ấy đọc theo tinh thần ấy. Nhưng khi đọc một bài kinh khác, chẳng hạn như kinh Anapanasati (kinh Quán niệm hơi thở), trong đó có nói đến việc chủ động đưa chánh niệm trên hơi thở, dẫn dắt hơi thở theo một cách nào đó. Khi đọc bài kinh ấy, anh ta đọc theo tinh thần dẫn dắt một số pháp nhất định, và không tìm cách dung hòa với bài kinh kia.

KS: Bạn nghĩ rằng Đức Phật có thể dẫn dắt, điều khiển trí tuệ hay hành vi của chúng ta hay Người chỉ có thể chỉ ra những nhân duyên tạo tác cho sự sinh khởi của pháp này hay pháp kia? Chẳng hạn như giờ đây đang có hơi thở, không ai có thể làm gì nữa bởi vì hơi thở đã sinh khởi rồi, đúng không? Vì thế, tùy thuộc vào việc bạn muốn có sự an tịnh đơn thuần nhờ sự hay biết; nhờ sự hiểu biết về hơi thở mà vì vậy trí tuệ có thể phát triển đến mức độ an tịnh, hay việc bạn muốn thấu hiểu bản chất vô ngã của hơi thở. Bởi lẽ, điều mà Đức Phật dậy chúng ta chủ yếu là về các thực tại mang tính vô ngã…Tức là tùy theo mức độ mà bạn muốn có tại từng thời điểm: chỉ cần sự an tịnh hay chỉ cần phát triển hiểu biết về bản chất thật của thực tại, rằng tất cả các pháp đều do nhân duyên tạo thành, trong chính thời điểm hiện tại. Để hiểu hay không hiểu thực tại? Vì khi có sự an tịnh mà không có sự thấu hiểu về bản chất thật của thực tại, thì hơi thở là gì về mặt bản chất? Nếu không có sự thấu hiểu về hơi thở, ta vướng mắc vào nó. Đôi khi ta muốn chú tâm hay muốn an tịnh qua sự chú tâm, nhưng tại thời điểm đó có thể không có thiện tâm một chút nào, vì vắng mặt trí tuệ. Vậy thế nào là trí tuệ tại thời điểm lấy hơi thở làm đối tượng cùng với sự dính mắc? Rất đơn giản, bất cứ khi nào có một đối tượng xúc chạm xuất hiện mà không có trí tuệ, sự dính mắc sẽ kèm theo. Cũng như vậy, dù chúng ta gọi hơi thở là hơi thở hay không, đó chỉ là một đối tượng xúc chạm, vậy đâu là sự khác biệt giữa hơi thở và bất cứ đối tượng xúc chạm nào khác xuất hiện ở một vị trí khác, thời điểm khác? Vì vậy tôi nghĩ điều tốt nhất là phải hiểu bản chất vô ngã của thực tại, vì toàn bộ Tam Tạng và Chú giải đều bàn về vô ngã. Càng nghe, chúng ta càng xem xét cái gì là ngã. Sắc tướng? Không . Âm thanh? Không. Cái thấy? Cái nghe? Suy nghĩ? Tất cả đều là vô ngã. Nhưng chỉ nhắc đi nhắc lại bằng miệng rằng đó là vô ngã thì không đủ, bởi vì đó chỉ là quan kiến riêng của ta về khái niệm đó, không phải là khoảnh khắc trực nhận bản chất vô ngã của thực tại đang sinh khởi đó. Vì lẽ đó, Đức Phật không chỉ dậy chúng ta kiến thức lý thuyết mà còn chỉ ra cách phát triển những hiểu biết sâu sắc hơn, kinh nghiệm trực tiếp về thực tại hiện tiền. Phải là ngay lúc này. Tuệ giác tăng trưởng từ giây phút hiện tại, nếu không có hiểu biết về giây phút hiện tại, làm sao trí tuệ có thể phát triển? Đừng mong đợi gì từ các thời điểm khác. Có thể ta không thích sự dính mắc, có thể ta không thích sân, nhưng nếu ta không muốn những cái đó sinh khởi, cố gắng thật nhiều để chúng không sinh khởi, vậy làm sao có thể thấu hiểu bản chất của chúng nếu không thấy được rằng tất cả những gì xảy ra đều là do tiến trình nhân quả. Chính vì vậy, nếu không có trí tuệ, ta không thể hiểu bản chất thật, bản chất vô ngã của thực tại. Tại mỗi giác quan, thực tại có những đặc tính riêng của nó. Chẳng hạn như, đối tượng thị giác (cái thấy được bắng mắt) hiện giờ. Chúng ta thường nhầm tưởng đối tượng thị giác là ai đó hay cái gì đó, và điều ấy ngầm chứa ý niệm về “ta”, hay “ngã”, bởi lẽ “ngã” là sự đối nghịch của vô ngã, “ngã” là một cái gì đó hiện hữu, có thể là thứ gì đó, có thể là con người…nó có thể là bất cứ thứ gì như âm thanh chẳng hạn, [Ta cho rằng] nó là “một cái gì đó” vì nó là âm thanh, nó được nhận thức là một cái gì đó-âm thanh, một cái gì đó-mùi, một cái gì đó- vật xúc chạm được, luôn luôn là “một cái gì đó”. Sở dĩ như vậy là vì không có tuệ giác biết được tức thì mỗi sự sinh khởi do tiến trình nhân quả- cái diễn ra cực kỳ nhanh. Vì thế, nếu không phát triển dần dần tuệ giác thấy thực tại như nó đang là, sẽ không thể có trí tuệ để thấy nó một cách rõ hơn, vì ngay giờ đây, sự sinh diệt đang diễn ra nhưng quá nhanh, và nếu tuệ giác chưa có mặt, làm sao nó có thể nhận ra hay hiểu mỗi pháp chỉ là pháp, từng pháp một. Khi có đối tượng thị giác, chúng ta có thể có chánh kiến hay tà kiến về nó. Nếu chúng ta vẫn cho rằng có ai đó hoặc cái gì đó đang thấy thì có nghĩa là đang không có sự hiểu biết trực tiếp về đối tượng với đúng bản chất chỉ là đối tượng của nó, do có tác động đến nhãn quan là mắt, và nếu nhãn thức không sinh khởi, thì đối tượng đó không thể xuất hiện được. Cũng như vậy đối với đối tượng của các giác quan khác như âm thanh chẳng hạn. Có vẻ như là tất cả chúng ta đều có thể nghe âm thanh, nhưng thực ra nếu không có nhĩ căn (tai) và nhĩ thức, thì bản thân âm thanh không thể xuất hiện, và nếu xuất hiện, nó chỉ có thể xuất hiện trong một khoảnh khắc rồi hoàn toàn biến mất, và cuộc sống là như vậy, không có gì cả rồi có gì đó, rồi lại không gì cả, rồi lại cái gì đó một cách liên tục…Tôi rất thích điều đó (cười)

HV2: Một bài kinh khác có thể nhắc đến trong cùng chủ đề đang thảo luận là bài kinh về Tứ Chánh Cần. Mọi người cũng thấy khó dung hòa bài kinh đó, vì trong đó có nói: Tỳ-kheo đối với pháp ác bất thiện đã sanh, vì để đoạn trừ chúng nên khởi ước muốn, nỗ lực hành, tinh cần, dốc hết tâm, đoạn trừ…
Xin bà khuyên vài câu về cách hiểu những bài kinh như thế này !

KS: Nỗ lực đó là ai?

HV2: Trong bài kinh đó nói: vị tỳ kheo (cười)

KS: Nỗ lực là nỗ lực, dù nó sinh khởi như thế nào, vào lúc nào đi nữa thì nó cũng thực hiện chức năng của nó. Khi chúng ta đọc kinh điển Tam Tạng, chúng ta có thể hoặc là đọc với cách hiểu riêng, ý niệm riêng hay thiên hướng riêng của mình, hoặc là với sự hiểu biết thực tại đã được giảng giải bởi người hiểu rõ và trọn vẹn bản chất của các pháp. Chẳng hạn, khi ta đọc về tinh tấn, chúng ta quên mất bản chất vô ngã của tinh tấn mà lại nghĩ rằng có một ai đó đang gắng sức, bạn thấy không? Nhưng nếu chưa nắm bắt được đặc tính của tinh tấn trong giây phút hiện tại thì làm sao có thể nắm bắt được các chức năng khác, làm sao nắm bắt được bốn chức năng của tinh tấn mà không biết rõ đặc tính của tinh tấn.

HV2: Nhưng để bắt đầu, chúng ta có biết tinh tấn đang có mặt trong giây phút hiện tại? Trong kinh có bảo chúng ta rằng hiện tại tinh tấn đang có mặt không?

KS: Dù chúng ta không đặt tên hay gọi đó là tinh tấn đi nữa, thì có bao giờ bạn cố gắng (trả lời –có) và bạn có muốn gọi đó là cái gì đó đang cố gắng?

HV2: Đúng vậy, chúng ta có thể gọi đó là tinh tấn, nếu có sự cố gắng, nhưng thường là không có sự cố gắng.

KS: Chính vậy đó. Nếu chúng ta không học, chúng ta không thể biết được rằng Đức Phật đã giải thích bản chất của từng loại tâm (citta). Có bao nhiêu tâm sở (cetasika) sinh khởi với từng loại tâm? Chúng ta không thể tự biết rằng chỉ có bảy tâm sở sinh khởi cùng với nghe và thấy. Nhưng sau đó, lại có nhiều tâm sở với các chức năng khác. Bây giờ, có vẻ như là chỉ có cái thấy đang duy trì, không có sự sinh diệt nào cả, trong khi đó thực chất có rất nhiều citta đã sinh khởi trong thời gian đó mà chúng ta không hề biết, và luôn luôn như vậy. Do vậy, nếu chưa hiểu về citta, thì không thể thấy được tinh tấn chỉ là tinh tấn (mà không có ai ở đó)

HV3: Tôi có một vấn đề vì tôi bắt gặp mình có tác ý giữ chánh niệm, tôi nghe bà nói rằng điều đó chứng tỏ chưa có hiểu biết sâu sắc. Vậy bà có thể nói thêm về điều đó được không ?

KS: Cái gì vô ngã hiện giờ?

HV3: Cái gì vô ngã hiện giờ à? Tất cả các pháp đều vô ngã, nhưng tôi chỉ biết điều đó bằng lý thuyết thôi.

KS: Đúng, nhưng nếu bạn chỉ biết một thì chưa đủ, tuệ giác (panna) cần phải thấy ngày càng rõ hơn cho đến khi cả cuộc đời, suốt cả ngày chỉ là các pháp vận hành…

HV1: Người bạn chúng tôi có một câu hỏi thứ hai về sự mâu thuẫn giữa thế giới của thực tại chế định (tục đế) và thế giới của thực tại tối hậu (chân đế), chẳng hạn, đối với kẻ phàm phu như chúng ta, chúng ta biết rằng chúng ta không thế mang nhà cửa đi theo sau khi chểt, rằng trên thực tế chỉ có các pháp tối hậu mà thôi. Tuy nhiên, chúng ta vẫn không thể để người khác vào sống trong nhà ta. Dường như có một sự mâu thuẫn ở đây.

KS: Mâu thuẫn hay là chưa có hiểu biết , chưa có chánh kiến ?

HV4: Ví dụ, tôi sở hữu một căn nhà. Đứng trên phương diện chân đế, vì không có “tôi”…

KS: Xin lỗi ngắt lời, kể cả khi ông đang ngủ ư?

HV4: Tôi không hiểu bà muốn nói gì?

KS: Ông nói ông có sở hữu một căn nhà? Ông sở hữu nó cả khi đang ngủ ư?

HV4: Tôi sắp đề cập đến điều đó. Xét trên khía cạnh chân đế, quả là tôi không sở hữu cái gì cả, bởi vì không có “tôi”. Tuy nhiên, xét trên khía cạnh tục đế, ngôi nhà đó vẫn là của tôi.

KS: Chỉ khi ông thức giấc.

HV4: Vâng, chỉ khi tôi thức giấc. Khi tôi ngủ, tôi không sở hữu cái gì cả. Vậy là trên khía cạnh tục đế, nhà tôi vẫn là nhà tôi. Với tôi, rất khó để đưa thế giới tục đế và chân đế lại gần nhau. Đó là điều khó khăn.

KS: Hãy cho tôi hỏi, nhà của ông hiện giờ ở đâu?

HV4: Nhà của tôi đang ở vị trí của nó.

KS: Chỉ khi ông có suy nghĩ về cái nhà mà thôi, chỉ trong thời điểm đó.

HV4: Đúng vậy, về phương diện chân đế, điều đó đúng. Tôi không có lý lẽ nào phản bác điều ấy cả, giống như một tác giả đã viết: “ nếu bạn có một tài khoản ngân hàng, bạn chỉ sở hữu nó khi bạn nghĩ về nó. Nhưng mỗi khi bạn nghĩ đến một cái gì khác, số tiền đó lập tức biến mất.

KS: Điều đó chứng tỏ rằng, dù bạn đã có tuệ giác thấu hiểu bản chất vô ngã của các pháp, điều đó không có nghĩa là bạn không còn khái niệm nào về căn nhà của bạn nữa, vì xét cho cùng, đó chỉ là một khoảnh khắc suy nghĩ mà thôi.

HV4: Đúng như vậy, nhưng trên phương diện tục đế, điều đó khó lắm. Trên phương diện chân đế, bà đúng 100%, tôi không phản bác gì cả, trên phương diện chân đế…

KS: Chỉ cần hiểu một cách đúng đắn là đủ. Ông có thể nghĩ về nhà của ông, về mọi thứ, nhưng cần có chánh kiến rằng đó chỉ là suy nghĩ mà thôi. Không có một cái “tôi” thường hằng trong đó, mà chỉ là một khoảnh khắc của suy nghĩ trong tiến trình nhân quả, của ý niệm, và tất cả đều sinh và diệt.

HV4: Nhưng ngay cả khi tôi không suy nghĩ, thì ngôi nhà của tôi vẫn là của tôi.

KS: Chỉ khi ông có suy nghĩ mà thôi.

Một học viên khác: Ngôi nhà của ông có thực không?

HV4: Có chứ

HVK: Ông có chắc không?

HV4 Nhà tôi đang ở đó mà, nó có thực.

HVK: Chắc chắn không?
HV4: Chắc chắn.

HVK: Nếu ông tin và hiểu thực tại tối hậu (chân đế), làm sao ông có thể nói rằng nhà ông là thực?

HV4: Đó chính là điều tôi muốn nói. Hai bình diện chân đế và tục đế khó gặp nhau, khó đối với một người phàm phu như tôi. Đối với một thánh nhân thì như thế nào, tôi không biết…

Nhiều học viên khác: Với tôi cũng vậy. Áp dụng chân đế thật là khó.

HVK: Chúng ta không phải rời bỏ thế giới chế định của chúng ta. Khi tôi về nhà mình, vẫn thấy đây là cái xe của tôi, con chó của tôi…tất cả những thứ đó. Nhưng nếu hiểu biết thêm một chút, dù chỉ là một phần nhỏ xíu, thực tại tối hậu, thì chúng ta sẽ biết rằng, tất cả những thứ ấy, và cả con người nữa đều không có thực.

HVK: Khi ông nói đó là một vấn đề, thực ra nó không phải là một vấn đề nếu ông không nghĩ về nó.

HV4: Khi nói mâu thuẫn, là tôi nói đến mâu thuẫn giữa khía cạnh tục đế và chân đế.

HVK: Mâu thuẫn nảy sinh khi ông nghĩ về nó.

HV4: Đúng vậy, nhưng chúng ta luôn luôn suy nghĩ, hầu như là luôn luôn.

KS: Đó không phải là một vấn đề, vì bản thân suy nghĩ cũng là một tiến trình nhân quả, chúng ta suy nghĩ khác nhau. Tiến trình nhân quả trong tôi khác trong bạn, nhưng tiến trình ấy không thường hằng, nó cũng diệt đi.

HV4: Tôi không nói rằng suy nghĩ là tốt, là thiện, tôi không nói vậy. Tôi chỉ nói rằng, xuất phát từ quan điểm của một phàm phu như tôi, điều ấy thật khó nhận thức.

KS: Làm thế nào để một phàm phu trở thành thánh nhân?

HV4: Tôi vẫn là một phàm phu, chưa phải thánh nhân.

KS: Nếu hiểu biết ngày càng tăng trưởng và sâu sắc hơn, tuệ giác phát triển ấy có thể hiểu thực tại sinh khởi theo đúng bản chất của nó.

HV4: Điều đó thì tôi hiểu.

KS: Chỉ cần phát triển nó thôi, nó có thể tăng trưởng, dần dần, nó có thể lớn mạnh.

HV4: Đúng vậy, nó có thể lớn mạnh, tôi không có vấn đề gì với điều ấy, nhưng tại thời điểm hiện giờ, điểm khởi đầu , có một sự mâu thuẫn. Có thể về sau sẽ khác…

KS: Điểm khởi đầu chính là sự hiểu biết sáng rõ hơn về thực tại hiện tiền. Chẳng hạn, đối tượng thị giác. Nó có xuất hiện [với bạn] như một thực tại trong đó không có ai cả không? Không có ai cả trong đối tượng thị giác, đó là sự thật. Vậy chúng ta có thể thấy rằng vô minh không thể hiểu điều này, không thể thấy được thực tại với đúng bản chất của nó. Nhưng tuệ giác thì có thể bắt đầu xem xét xem có ai đó trong đối tượng thị giác đang sinh khởi, hay đó chỉ là một yếu tố có thể được thấy, và nó sinh, diệt ngay tức thì.

HV4: Tôi không có gì phản đối nhận thức ở trình độ cao này…nhưng ví dụ, các bạn có khóa xe ô tô không?

HVK: Có tôi có khóa xe.

HV4: Như vậy rõ ràng là bà có nghĩ đó là cái xa của bà.

HVK: Tôi nghĩ điểm mấu chốt là nhận thức suy nghĩ chỉ là suy nghĩ, khái niệm chỉ là khái niệm. Nhưng ông đang nói rằng, tất cả những người phàm phu không thể nghĩ như thế, cho đến khi họ đạt giác ngộ, trở thành thánh nhân

HV4: Có thể không phải là mức độ thánh nhân, mà là ở trình độ cao

HVK: Mức độ hiểu biết của chúng ta chỉ là hiểu nó bằng tư duy, như thế là tạm đủ.

(còn tiếp)


13/01/2007 KS’s 80th birthday

S1: I have several questions that some friends ask me to help raise

The first one is when reading suttas some people find they can not reconcile the reading of different suttas, so my friend prefers to just read each sutta one by one without attempting to reconcile them, as an example he gave , firstable the Anattalakhana sutta, where it’s clear that there’s no self, there’s nothing to be done, nothing can be directed, so when he reads this he reads this in this way. But when he reads another sutta such as the Anapanasati sutta, it suggests to bring in sati at will, to direct the breath in a certain way, so when he reads the sutta in this way then he reads it in the sense of directing particular dhammas without attempting to reconcile the suttas


KS: Do you think that Buddha can direct anyone’s understanding or behavior or just show what conditions can condition such and such, fox exp, now there is breath, no one can do anything because breath has arisen already, right? so it depends on whether you’d like to be calm by just knowing or understanding the breath so that panna then can be developed to the degree that is calm , or you’d like to understand the nature of breath as not-self, because actually what Buddha taught was about realities which are not self… so it depends on the level you ‘d like to have at such moment: to just be calm or to just develop the understanding of the true nature of reality, which all realities are conditioned by proper conditions to arise, just right now, to understand or not to understand realities because when one is calm, there’s no understanding of realities as just a reality, breath is what in its nature? if there’s no understanding of breath, one clings to it, when one want to concentrate or to be calm by having concentration, but actually at that moment it may not be kusala - wholesome moment at all, because of lack of panna. So what is panna at that moment of having breath as object, with attachment ? Very simple, any moment there is tangible object appearing without understanding, there’ is always attachment . So it’s exactly the same, no matter we name it breath or not breath It’s only tangible object, what is difference between breath and any other tangible object which appears at other places, other moment, so I think the best thing is to understand reality as not self, because the whole Tipitaka and Commentaries talk about not self. The more one listens, the more one considers which one is self. Visible object? No. Sound? Seeing? Hearing? Thinking? All are not-self. But just repeating that it’s not self is not enough, because it’s only one’s own idea about it, not the moment of direct experience the anattaness of that reality which appears. That’s why the Buddha didn’t teach just about theoretical knowledge, he also shows the way to develop higher understanding, the direct experiencing of realities right now. Has to be right now. Panna grows from this moment, if there is no understanding of this very moment, how can panna grow? No expectation from other moments which is this moment one might not like attachment, one might not like aversion, but if one doesn’t want it to arise, try so hard not having it arisen so how can there be understanding of it if it doesn’t show up as just a condition of reality. That’s why without panna no one can understand reality as it is, as not self. It has its own characteristic each door way, for ex, visible object right now. We are used to take visible object for someone or something and it brings about the idea of atta, because atta is opposite of anatta, atta is something there, it can be things, it can be people… it can be anything like sound it’s something because it’s a sound , so it’s something as sound, & something as smell, something as tangible object, it is always something. But because there’s no understanding of each arising by conditions and follow it instantly, so rapidly, so without the developing of the understanding the reality as it is little by little, it’s impossible for panna to see it clearer, because even now it arises and falls away but so fast, if panna is not developed, how can it recognize or understand each reality as just a reality only, one at a time. So what really is seen, even this, we have right or wrong understanding about visible object, what is seen right now if we still thinking about someone or something which is seeing, it’s not direct understanding of visible object as just a reality, which can impinge on the eye base and if the seeing consciousness doesn’t arise, even this appearance of visible object can not appear at all, impossible.
The same to other door way like sound. It seems anyone can hear sound, but without the ear base and without the hearing consciousness, even sound it-self can not appear, it can appear just to hearing for a moment then completely gone never come back and life it’s like this, nothing then something and then nothing and then something all the time…I appreciate that very much (laughing).

S2: Another text that could be mentioned on the same regard is the one about the four right efforts. People have difficulties reconciling that too , because it says: there was a case where a monk put forth…self arouses ….for the sake of getting rid of…
Can you say a few words about how these texts are to be read?

KS: Who is that effort?

S2: It’s said: a monk 

KS: Effort is effort, no matter how it arises, when it arises, it performs its function. So when one is reading Tipitaka, it depends on one reads with one’s own understanding, one’s own ideas, one’s own inclination or just the understanding of reality which is taught by the one who knows it very clearly, completely. For example, if we are reading about effort, we forget about effort as effort, we think that someone there, trying so hard, see. But even effort right now is not known yet, so how can we know other functions, the four functions of effort without knowing effort.

S2: But to start, do we know there is effort right now, do the suttas tell us there is effort right now?

KS: Even if we don’t name or call it effort…do you ever try (answer: yes) and would you like to call that thing something which tries?

S2: yes, we can call it effort, if there’s trying, but often there’s not trying

KS: That is it. If we don’t study, we can’t know at all that Buddha just explains each citta as it is. How many cetasika arise with each particular one? We can not just know by one self that only seven cetasika arise with seeing and hearing only. But after that, more cetasikas by different functions because now it seems like only seeing keeps on staying, no arising and falling at all, whereas there are so many cittas in between, unknown, all the time. So without understanding citta yet, what about the understanding of effort as just effort.

S3: I have a problem because I catch my self having intention to be aware, I heard you say that it shows that there’s not yet enough understanding, so could you please say more about this?

KS: What is not-self now?

S3: What is not-self now? All realities are not-self, but I know only in theory.

KS: Yes, but if you know one, that is not enough, panna has to know better and better until the whole life, the whole day are only different realities ….so we don’t pinpoint it, we would like to know effort and not this yet and not that, how can you know this not the other, so it’s only ignorance about that which is not known yet.

S1: Our friend has a second question which is about a conflict between the world in the conventional sense and the world of paramatha dhammas, for exp, for a worldling like us, we know that we can’t take our houses with us when we die, and we know that there are only paramatha dhammas, still our house we wouldn’t let someone else move into it. So it seems that in daily life there’s some conflict
K.S : Conflict or not knowing, not understanding?

S4: For exp, I own a house. From paramatha, since there’s no “I”…

K.S: Excuse-me, even when you are fast asleep ?

S4: I don’t understand what you say!

K.S: You own a house, right? Even when you are fast asleep ?

S4: I’m coming to that. From paramatha, as a fact I can not own anything, because there’s no I. Still, from conventional sense, a house is still my house.

K.S: When you wake up…

S4: Yes, when I wake up, When I’m asleep, I don’t own anything. So from conventional sense, my house is my house. So it is difficult for me to bring together the conventional sense and the paramatha dhammas together, that’s the difficulty.

K.S: May I ask , where is your house now?

S4: My house is where it is

K.S: Only when there’s thinking about house, only that moment.

S4: Yes, that’s right, from paramatha aspect, it is correct. I have no argument against that, like one author has written, that if you have a bank account, only at the moment you think about it you own it. But the moment you think about something else, that money is gone.

K.S: It shows that even if you have insighted all realities as not self, it doesn’t mean that you don’t have any idea about your house any more, because it’s only moment of thinking.

S4: Yes, that’s right, but in the conventional sense, it’s difficult. From Dhamma POV, you are 100% correct, I have nothing against that. From the paramatha POV
K.S: Just understand that correctly, that’s all. You can think about your house, about everything, but there is understanding that it’s only thinking. No permanent I who’s still there, but it’s only a moment of conditioned thought, of ideas, of thinking, arising and falling away.

S4: Yes, when I am not thinking, a period when I am not thinking, my house is still my house.

K.S: Only when you are thinking

Another S: Is your house real?

S4: Yes

AS: Are you sure?

S4: My house is there, it’s real.

AS: Are you sure?

S4: yes, sure

AS: If you believe in paramatha dhammas, and understand them, how can you say that your house is real ?

S4: That is what I am saying, it is difficult to come together, the Dhamma POV and conventional aspect, difficult for a person like me, a puthujanna. If I am an ariya, I don’t know

Many students: For me it’s the same. To apply it, it’s difficult.

AS: You don’t have to leave our conventional world. I’m going back to my house, this is my car, my dog…all these things. But if we understand a little bit, even a tiny fraction of paramatha dhammas, then we know that all these things… and even people are not real.

AS: When you say it’s a problem, it’s not a problem when you don’t think about it.

S4: Well, when I say conflict, it’s between conventional sense and paramatha sense.

AS: Conflict arises when you think about it.

S4: yes, but we are thinking all the time, or almost all the time.

KS: It doesn’t matter because thinking is conditioned, we think differently. My condition is different condition, but condition can not stay , it can not last, it falls away

S4: I am not saying that thinking is good, it’s wholesome, I’m not saying that. I’m only saying that from the POV of an ordinary person, a puthujana, it’s difficult to perceive

K.S: How can a puthujana becomes an ariya ?

S4: I am still a puthujana, I’m not an ariya

K.S: If there’s more and more , and better and better understanding, then reality can appear to the developed understanding as it is.

S4: That I understand

KS: Only develop, it can grow, little by little, it can grow.

S4: Yeah, it can grow, I don’t have any problem with that, but at this point, the starting point, there’s a conflict. Later on may be…

KS: Starting point is the clearer understanding about reality right now. For example, visible object. Does it seem like a reality which has no body in it at all? No one in visible object, this is the truth. So one can see that ignorance can not understand this, can not see it as it is. But panna begins to consider, whether it is someone in the visible object right now, or it’s purely an element which can be seen only, and falls away instantly

S4: I have nothing against the advanced level…for exp, have you not locked your car?

AS: I did lock my car, yes

S4: So of course you think it’s your car.

AS: I think the point it’s to acknowledge thinking as thinking, concept as concept, but you are saying that all ordinaries can’t think like that, until they reach the ariya level.

S4: Advanced level, may be not ariya level.

AS: Our level of understanding is just to understand it intellectually, through thinking.